Spory zbiorowe zostały uregulowane przez ustawodawcę w ustawie z dnia 23 maja 1991 roku o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Zgodnie z art. 1 tej ustawy, spór zbiorowy zawsze dotyczy warunków pracy lub płac czy świadczeń socjalnych, może również praw i wolności związkowych pracowników lub innych grup, którym przysługuje prawo do zrzeszania się. Oznacza to, że spór zbiorowy jest zawsze sporem o interesy i niezbędne jest jego właściwe rozróżnianie od sporów indywidualnych. W praktyce te drugie dotyczą zawsze praw pracowniczych. Kolejna różnica dotyczy przy tym faktu, że spory zbiorowe są rozwiązywane w trybie określonym w wyżej wymienionej ustawie, zaś indywidualne zawsze w drodze postępowania pojednawczego lub sądowego.
Co jest przedmiotem sporu zbiorowego?
Jak wskazano powyżej, przedmiotem sporu zbiorowego mogą być różne elementy, w tym warunki pracy, płac i świadczeń socjalnych czy też prawa i wolności związkowe pracowników. Trzeba jednak pamiętać, że poszczególne czynniki dotyczą wielu płaszczyzn.
Pod warunkami pracy należy mieć na myśli nie tylko te warunki, które determinują wykonanie przez pracownika jego zobowiązań, ale również te, które bezpośrednio wiążą się z treścią stosunku pracy czy warunkami środowiska pracy. Mowa tu głównie o takich kwestiach, jak choćby urlopy pracownicze. W tak samo szeroki sposób należy mówić o warunkach płacy. Poza warunkami wynagradzania pracowników spór może dotyczy warunków przyznawania dodatkowych świadczeń, w tym premii czy odpraw emerytalno-rentowych.
Spór zbiorowy może dotyczyć także świadczeń socjalnych. W takim wypadku mowa o świadczeniach, które są przyznawane przez pracodawcę na działalność kulturalno-oświatową, wypoczynek czy pomoc materialną dla zatrudnionych. Szerokie znaczenie tego pojęcia odnosi się również do warunków tworzenia i gospodarowania środkami zgromadzonymi tytułem zakładowego funduszu socjalnego.
Gdy spór zbiorowy dotyczy praw i wolności związkowych pracowników, to zatrudnieni najczęściej występują o to, aby móc swobodnie tworzyć związki zawodowe i zrzeszać się w nich.
Rodzaje sporów zbiorowych i jego strony
W praktyce wyróżnia się dwa rodzaje sporów zbiorowych:
- zakładowy,
- wielozakładowy.
To rozróżnienie jest niezwykle istotne, gdy mowa o trybie i sposobie prowadzenia sporu, w tym choćby organizowania strajku. O ile spór zakładowy dotyczy jednego pracodawcy, o tyle wielozakładowy będzie miał miejsce zawsze wówczas, gdy stroną będzie więcej niż jeden pracodawca.
Z formalnego punktu widzenia stronami sporu zbiorowego są zawsze pracownicy i pracodawca. Warto przy tym wiedzieć, że podmiot zatrudniający nie musi bezpośrednio brać udział w sporze ? może upoważnić do działania w swoim imieniu choćby organizację pracodawców. Po stronie pracowników zachodzi analogiczna sytuacja ? osoby zatrudnione mogą być reprezentowane przez związki zawodowe. Jeżeli w zakładzie pracy działa więcej niż jedna organizacja, to mogą one działać samodzielnie lub też wypracować wspólne stanowisko.
Spór zbiorowy trwa przez określony czas
O ile problemu nie stanowi wskazanie daty rozpoczęcia się sporu ? tę zawsze wyznacza wystąpienie przez związki zawodowe z żądaniami, o tyle problemem może być wskazanie daty jego końca. Ta zależy od tego, czy porozumienie zostało zawarte na etapie rokowań, mediacji czy strajku. Inną sytuacją jest ewentualne zaakceptowanie przez pracodawcę żądań pracowników. W takiej sytuacji spór w ogóle nie powstaje.
To może Cię również zainteresować
