Spis treści
Mimo tego, że wspomniany wyżej rozdział Kodeksu Pracy (KP) jest głównym źródłem wiedzy na temat podstawowych zasad prawa pracy, kwestie te można znaleźć jeszcze w dwóch innych miejscach. Praca stanowi ważny element życia większości z nas i wiąże się z licznymi aspektami prawnymi, dlatego prawa obu stron – zatrudniającej i zatrudnianej – są szczegółowo określone w stosownych zapisach.
- II rozdział Kodeksu Pracy,
- artykuł 300 Kodeksu Pracy,
- Konstytucja RP.
Podstawowe zasady prawa pracy
Zgodnie ze wspomnianymi powyżej regulacjami prawnymi, każdy obywatel ma prawo do pracy, nie zaś obowiązek jej świadczenia. Oznacza to, że nikogo nie można zmusić, aby podjął zatrudnienie – wyjątkiem są wyroki sądu nakazujące wykonywanie prac społecznych, jako sankcję za popełniony czyn. Istotne jest również to, że każdy może swobodnie wybrać pracę, którą chce świadczyć – wyjątkiem są sytuacje, które zostały zapisane w ustawie. Innymi ważnymi zasadami są ta mówiąca o poszanowaniu godności i innych dóbr osobistych oraz zasada równouprawnienia pracowników, zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu, prawo do godziwego wynagrodzenia oraz kilka innych, które przybliżymy w poniższych akapitach.
Prawo do swobodnie wybranej pracy
To jedna z podstawowych zasad prawa pracy. Punkt ten oznacza, że żadna osoba nie może zostać zmuszona do wykonywania konkretnego zawodu. Ma on również związek z zakazem dotyczącym wykonywania pracy przymusowej. Ponadto oznacza, że pracodawca nie ma prawa ograniczać swoich pracowników w podejmowaniu zatrudnienia, chyba że będzie to działać na szkodę firmy.
Zasada ta dotyczy także obowiązków państwa, które ma za zadanie zapewnić możliwość podjęcia pracy każdej osobie, która ukończyła 18 rok życia. Z kolei w przypadku osób bezrobotnych musi prowadzić działania mające pomóc im w powrocie na rynek pracy.
Poszanowanie dóbr osobistych pracownika
Zasada ta dotyczy ochrony danych osobowych pracownika oraz niezbywalnych praw osobistych człowieka. Te ostatnie określają artykuły 23 i 24 Kodeksu Cywilnego. Należą do nich między innymi, wolność, swoboda przekonań, wizerunek, nazwisko, pseudonim czy tajemnica korespondencji. Złamanie zasady poszanowania dóbr osobistych może dotyczyć na przykład sytuacji, w której pracodawca obraża pracownika czy przegląda jego prywatną pocztę elektroniczną. Punkt ten oznacza również to, że pracodawca w kontaktach z pracownikiem powinien kierować się ogólnie przyjętymi zasadami kultury osobistej.
Technik utrzymania ruchu
Gi Group S.A.
- Domasław
Technik utrzymania ruchu
Gi Group S.A.
- Żórawina
Technik utrzymania ruchu
Gi Group S.A.
- Smolec
Pakowaczka | Praca pon-pt
Gi Group S.A.
- Radzymin
Operator maszyn | Umowa o pracę | Praca pon-pt
Gi Group S.A.
- Gdańsk
Równość w traktowaniu
Przepis ten również należy do najważniejszych zasad prawa pracy i dotyczy głównie równego traktowania kobiet i mężczyzn, którzy pełnią te same obowiązki. Jeśli są zatrudnieni na tym samym stanowisku, to jedno z nich nie może zarabiać więcej ze względu na płeć. Równość w traktowaniu odnosi się także do identycznego wynagrodzenia bez względu na to, czy dana osoba pracuje na cały, czy też na część etatu. W przypadku zauważenia przez pracownika nieprawidłowości w tej kwestii ma on prawo starać się o odszkodowanie w Sądzie Pracy.
Z tą zasadą łączy się również inna, dotycząca dyskryminacji ze względu na wiek, niepełnosprawność, religię, poglądy polityczne czy orientację seksualną. Należy pamiętać, że dyskryminacją jest także molestowanie czy mobbing. Ten ostatni rozumie się jako długotrwałe nękanie, zastraszanie czy poniżanie pracownika przez pracodawcę. W takiej sytuacji osoba pokrzywdzona może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy oraz żądać odszkodowania oraz zadośćuczynienia.
Prawo do godziwego wynagrodzenia
Każda praca powinna być płatna, a godziwe wynagrodzenie określa płaca minimalna ustalana przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. W 2023 po znacznej podwyżce ma ona wzrosnąć do 3.600 zł (około 2.800 zł netto) dla pracowników zatrudnionych w ramach umowy o pracę, nowa stawka godzinowa to 22,80 zł brutto.
Ponadto pracodawca ma prawo dostosować pensję do danej osoby, biorąc pod uwagę takie czynniki jak rodzaj wykonywanych obowiązków, doświadczenie, kwalifikacje zawodowe czy wykształcenie.
Prawo do wypoczynku i bezpieczne warunki pracy
Według przepisów Kodeksu Pracy o czasie pracy, dniach wolnych i urlopach, pracownik ma prawo do wypoczynku. Ma on na celu ochronę jego zdrowia oraz możliwość regeneracji. Na przykład osoba, która pracuje minimum 6 godzin, ma prawo do przerwy w ciągu dnia, 11 godzin odpoczynku na dobę oraz 35 godzin odpoczynku w tygodniu. Ponadto każdy pracownik ma prawo do dni wolnych oraz urlopu. Zapis o prawie do wypoczynku widnieje również w Konstytucji RP.
Do innych podstawowych zasad prawa pracy należą między innymi zasada dotycząca obowiązku pracodawcy co do zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, ułatwienia podnoszenia kwalifikacji zawodowych czy zaspokojenia bytowych, socjalnych i kulturalnych potrzeb pracowników. Ostatni punkt realizowany jest głównie przy pomocy Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych.
Najczęstsze przyczyny wypadków przy pracy (styczeń-wrzesień 2019)
Mimo że Kodeks Pracy skupia się na zasadach prawa pracy dotyczących pracowników, to znalazł się w nim również punkt związany z pracodawcami. Mówi on o tym, że mają oni prawo do tworzenia i przystępowania do organizacji, które mają na celu reprezentowanie oraz obronę ich praw i interesów, na przykład związków zawodowych.
Zasady zbiorowego prawa pracy
W Kodeksie Pracy określone są również zasady, które przysługują pracownikom jako zbiorowości. Pierwszą z nich jest prawo do koalicji, która zezwala na tworzenie organizacji mających na celu obronę praw i przywilejów pracowników. Zasady działania takich stowarzyszeń reguluje ustawa o związkach zawodowych oraz ustawa o organizacjach zawodowych. W ustawach tych znajdziemy również środki, jakimi mogą posługiwać się pracownicy w walce o swoje prawa. Należą do nich między innymi strajki.
Kolejną zasadą zbiorowego prawa pracy jest prawo do partycypacji pracowników w zarządzaniu zakładem pracy. Zapewnia ono możliwość uczestnictwa w bezpośrednim, jak i pośrednim zarządzaniu przedsiębiorstwem przez pracowników, a także prawo do wyrażania opinii czy uzyskiwania informacji. Uprawnienia te można wykorzystać poprzez związki zawodowe oraz pozazwiązkowe instytucje partycypacji. Zasadę tę rozwijają ustawy o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego, komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, europejskich radach zakładowych i informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji przez pracodawców.
Znajomość prawa pracy jest ważną kwestią – zarówno od strony pracownika, jak i pracodawcy. Należy pamiętać, że brak wiedzy na temat któregokolwiek z powyższych przepisów nie zwalnia żadnej ze stron od poniesienia odpowiedzialności w przypadku ich złamania. Jeśli nie mamy pewności co do któregoś z punktów zawartych w Kodeksie Pracy, to warto zgłosić się do Państwowej Inspekcji Pracy, która udziela bezpłatnych porad w zakresie prawa pracy.
