Obowiązki pracownika. Czy rzeczywiście znasz swoje?

Nawiązanie stosunku pracy

Nawiązanie stosunku pracy w sposób najpełniejszy chroni pracownika. Dzieje się tak dlatego, że podpisując umowę o pracę zainteresowane podmioty muszą ustalić podstawowe kwestie, w tym między innymi zakres obowiązków pracownika, miejsce wykonywania pracy czy wynagrodzenie przysługujące osobie zatrudnionej za pracę. Przez samo nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się przy tym do świadczenia pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i to pod jego kierownictwem w miejscu i czasie wyznaczonym właśnie przez przełożonego.

Ścisłe określenie to unikanie nieporozumień

Z punktu widzenia zainteresowanych stron ważna jest umowa. Skoro to właśnie w niej znaleźć powinny się wszelkie ustalenia, istotnym jest, aby zawierała ona informacje między innymi o rodzaju wykonywanej przez pracownika pracy. Zakres obowiązków powinien być szczegółowo podany w umowie, ale w praktyce najczęściej pracodawcy decydują się na jego podanie przez określenie zawodu, funkcji lub stanowiska. Im bardziej ogólne zapisy znajdą się zatem w umowie, tym trudniej będzie pracownikowi dowieść, że polecenia służbowego nie musi wykonywać, gdyż to wychodzi poza jego kompetencje. Modyfikacje bowiem najłatwiej wprowadzać wówczas, gdy zapisy są ogólne i nieostre.

Co może przełożony?

Co do zasady pracownik ma obowiązek wykonywania zadań, które objęte zostały umową. W szczególnych przypadkach pracodawca będzie mógł jednak skorzystać z prawa do skierowania pracownika do realizacji innych obowiązków niż właśnie te zawarte w umowie. Taka sytuacja przewidziana jest w art. 42 § 4 Kodeksu pracy. I tak, pracodawca może powierzyć swojemu podwładnemu inną pracę, ale nie na okres dłuższy niż trzy miesiące w roku kalendarzowym. Przesłanki są jednak dwie i muszą być spełnione łącznie:

• zlecenie takiej pracy musi być uzasadnione potrzebami pracodawcy,
• nie może one powodować obniżenia wynagrodzenia i jednocześnie powinno odpowiadać kwalifikacjom pracownika.

Oznacza to, że ewentualny fakt, że pracodawca zatrudnia na określonym stanowisku pracowników nie jest przeszkodą do tego, aby oddelegować na to samo stanowisko innego pracownika. Decyzja taka musi być jednak uzasadniona.

Z całą pewnością pracodawca nie może kierować pracowników do wykonywania prac, jeżeli ta decyzja ma na celu szykanowanie podwładnego. Brak oparcia podjętej decyzji na przepisach może zostać przez pracownika wykorzystany przez odmowę wykonania polecenia przełożonego. Tu jednak warto wykazać się ostrożnością. Zasadniczo podstawowym obowiązkiem pracownika jest stosowanie się do poleceń pracodawcy. Ewentualne uchylenie się od wykonania tego obowiązku może być podstawą do rozwiązania zawartej umowy o pracę. W takiej sytuacji, aby dochodzić swoich praw, konieczne będzie skierowanie pozwu do sądu.

Szukasz pracy?

Dyrektor Oddziału - placówka stacjonarna mFinanse Białystok

mFinanse S.A

• Białystok

Dodana 8 gru 2023

Dyrektor Oddziału - placówka stacjonarna mFinanse Radom

mFinanse S.A

• Radom

Dodana 8 gru 2023

Ekspert kredytowy Lublin

mFinanse S.A

• Lublin

Dodana 8 gru 2023

Ekspert kredytowy Warszawa

mFinanse S.A

• Warszawa

Dodana 8 gru 2023

Kasjer/merchandiser w sklepie kosmetycznym/drogerii - Mielec (rózne lokalizacje)

Work&Profit sp. z o.o.

• Mielec

Dodana 8 gru 2023

Praca Warszawa Praca Wrocław Praca Kraków Praca Katowice

Wymagane uprawnienia

Nie zawsze skierowanie pracownika do innej pracy jest możliwe. Zgodnie z wytycznymi (zawartymi w art. 42 § 1 Kodeksu pracy) podmiot zatrudniający musi zadbać o to, aby praca, do której kieruje swojego podwładnego była dostosowana do kwalifikacji zawodowych pracownika. Oznacza to, że rażąca różnica choćby między wykształceniem pracownika a zleconą mu pracą nie powinna mieć miejsca. Ponadto, konieczne jest zwrócenie uwagi na uprawnienia osoby zatrudnionej. Przepisy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy jednoznacznie wskazują, że pracodawca nie może dopuścić do stanowiska pracy osoby, która nie posiada wymaganych kwalifikacji czy potrzebnych umiejętności. Jeżeli zatem do wykonywania określonych zadań, do których potrzebne są specjalne uprawnienia zostaje skierowany pracownik, który ich nie posiada, to nie sposób uznać decyzji pracodawcy za legalną. W tej sytuacji osoba zatrudniona jest zobowiązana do odmowy wykonania polecenia służbowego.

Czas przestoju

Powierzenie pracownikowi wykonywania innej pracy niż ta, która pierwotnie została mu zlecona jest również możliwe w sytuacji przestoju. O przestoju mowa między innymi wówczas, gdy pracownik jest gotowy do wykonywania poleceń służbowych, ale uniemożliwiają mu to przeszkody niezależne od niego, na przykład awaria systemu informatycznego, bez którego niemożliwe jest prawidłowe przygotowanie dokumentów czy produktów. W takiej jednak sytuacji przełożony również nie może zlecić wykonywania innych prac, do których jego podwładny nie będzie miał uprawnień.

Podstawowe obowiązki pracownika ustawodawca wymienił w art. 22 § 1 Kodeksu pracy: "Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem". Z cytowanego przepisu wynika, że jednym z głównych obowiązków każdej osoby zatrudnionej jest wykonywanie pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem. Pracownik musi przy tym pamiętać o miejscu i czasie pracy – te elementy również wyznacza jego przełożony. Ale ten przepis dopełniony zostaje innym – mowa o art. 100 § 1 Kodeksu pracy. To właśnie z niego osoby zatrudnione mogą dowiedzieć się, czym jest element jakościowy pracy.

Jak pracownik powinien wykonywać pracę?

Każdy z pracowników, zgodnie z art. 100 § 1 Kodeksu pracy powinien wykonywać powierzoną mu pracę sumiennie oraz starannie i jednocześnie stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy (wyjątkiem jest sytuacja, gdy są one sprzeczne z przepisami prawa). Co oznacza sformułowanie, że osoba zatrudniona powinna wykonywać pracę starannie? Istotne jest to, aby pracownik tak wykonywał poszczególne zadania, aby efekt był najbardziej optymalny. Dodatkowo, na co również warto zwrócić uwagę, w praktyce nie można podać obiektywnej definicji staranności – konieczne jest jej odnoszenie do indywidualnego zaangażowania pracownika w wykonywane zadania.

Obowiązki pracownika w kodeksie pracy

Z punktu widzenia osób pracujących w oparciu o umowę o pracę, ich obowiązki względem podmiotu zatrudniającego są regulowane m.in. w Kodeksie pracy. Zgodnie z art. 100 § 2 pracownik jest zobowiązany w szczególności:

• przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,
• przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku,
• przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych,
• dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę,
• przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach,
• przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.

Warto zauważyć, że te informacje są bardzo ogólne. Pracownicy, aby odpowiednio wypełniać swoje obowiązki, powinni odnieść się również do przepisów szczególnych. Przykładowo, wyżej wymieniona konieczność przestrzegania tajemnicy określonej w odrębnych przepisach dotyczy konieczności zachowania dyskrecji choćby przez radców prawnych czy lekarzy, których obowiązują również inne ustawy.

Gdzie szukać informacji

Nie dla każdego pracownika jest oczywiste, gdzie powinien on szukać szczegółowych informacji na temat obowiązków pracowniczych. Te mogą bowiem zostać uregulowane w różnych przepisach. Poza Kodeksem pracy wskazać należy również na inne ustawy i wewnątrzzakładowe źródła prawa. Tymi ostatnimi są przede wszystkim regulaminy, np. regulamin pracy. Z uwagi na fakt, że ustawodawca daje stronom duże możliwości w zakresie ustalania poszczególnych punktów umowy, możliwe jest zakreślenie obowiązków pracowniczych właśnie w umowie o pracę. Przygotowując ten dokument zarówno pracodawca, jak i przyszły pracownik mogą dowolnie stanowić punkty, na podstawie których osoba zatrudniona będzie zobowiązana do określonych zachowań.

5 ciekawostek i dodatkowych informacji o obowiązkach pracownika

• Według Kodeksu pracy, pracownik ma prawo do odmowy wykonania obowiązków, jeśli uznaje, że są one niebezpieczne dla jego zdrowia lub życia. To jest rzadko znane, ale istotne prawo każdego pracownika.
• Ciekawostką jest to, że przepisy dotyczące obowiązków pracownika nie różnią się znacznie na całym świecie. Wielu krajów posiada podobne zasady w swoich kodeksach pracy, co oznacza, że podstawowe obowiązki pracownika są powszechnie uznawane.
• W niektórych zawodach, takich jak medycyna czy prawo, istnieją specyficzne obowiązki pracownika związane z tajemnicą zawodową, które idą daleko poza standardowe obowiązki pracownika.
• Według badania przeprowadzonego przez Instytut Badania Rynku Pracy, tylko 60% pracowników w Polsce zna swoje podstawowe obowiązki na stanowisku pracy.
• Statystyki pokazują, że około 20% sporów pracowniczych dotyczy niewłaściwego wykonywania obowiązków pracowniczych, co podkreśla znaczenie zrozumienia i spełniania tych obowiązków.