Nawiązanie stosunku pracy z wyboru

Źródła nawiązania stosunku pracy mogą być różnorodne. Wśród wszystkich przypadków wymienionych w Kodeksie pracy wyróżnić należy również nawiązanie stosunku pracy z wyboru. W jakich okolicznościach jest to możliwe i jakie są tego konsekwencje?

Nawiązanie stosunku pracy z wyboru zostało uregulowane w art. 73 Kodeksu pracy. Zgodnie z nim następuje ono, jeżeli z wyboru ?wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika?. Trzeba przy tym pamiętać, że stosunek pracy każdorazowo rozwiązuje się z wygaśnięciem mandatu. Kodeks pracy nie zawiera jednak szczegółowych wytycznych dotyczących trybu i formy nawiązywania stosunku pracy z wyboru. Co więcej, nie określa on też przyczyn wygaśnięcia mandatu. W tym zakresie zastosowanie mają zatem akty szczególne i statuty organizacji. Dodatkowo zainteresowane podmioty powinny pamiętać, że przy nawiązaniu stosunku pracy z wyboru nie jest konieczne ? ani możliwe ? zawieranie umowy o pracę. Dzieje się tak dlatego, że ta forma zatrudnienia jest głównie związana z organami samorządu terytorialnego.

Kogo zatrudnia się na podstawie wyboru?

Jak wspomniano powyżej, nawiązywanie stosunku pracy z wyboru zdarza się najczęściej w organach samorządu terytorialnego. Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 22 marca 1990 roku o pracownikach samorządowych, na podstawie wybory zatrudnia się:

• wójta, burmistrza lub prezydenta miasta (jeżeli statut gminy bądź związku tak stanowi),

• przewodniczącego zarządu związku i jego członków (jeżeli statut związku tak stanowi),

• członków organów sejmiku samorządowego (jeżeli regulamin tak stanowi).

Ponieważ zatrudnienie na podstawie wyboru jest mało stabilne, w praktyce najczęściej nie zatrudnia się w ten sposób członków zarządu w spółkach handlowych. Warto jednak podkreślić, że taka możliwość istnieje, choć w praktyce stosowana jest bardzo rzadko.

Praca u innego pracodawcy

Trzeba zauważyć, że może powstać problem, jeżeli osoba wybrana na dane stanowisko jest jednocześnie związana umową o pracę z innym pracodawcą. W takim przypadku istnieje możliwość udzielenia jej urlopu bezpłatnego zgodnie z art. 174 § 1 Kodeksu pracy: ?Na pisemny wniosek pracownika, pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego?.

Pracownik, który skorzystał z możliwości wzięcia urlopu bezpłatnego musi pamiętać, że ma prawo ? po wygaśnięciu mandatu ? powrócić do pracy na stanowisko równorzędne pod względem wynagrodzenia z poprzednio zajmowanym. Warto przy tym wiedzieć, że ograniczeniem jest tu termin, w jakim fakt ten należy pracodawcy zgłosić. Zgodnie z przepisami pracownik powinien tego dokonać w ciągu 7 dni od dnia rozwiązania stosunku pracy z wyboru. Niedotrzymanie tego warunku ? zgodnie z art. 74 Kodeksu pracy ? powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że ?nastąpiło to z przyczyn niezależnych od pracownika?.

Nieco inaczej jest, jeżeli pracownik nie zdecyduje się na urlop bezpłatny. W takim przypadku zastosowanie ma art. 75 Kodeksu pracy. Zgodnie z nim osobie zatrudnionej, która nie pozostawała ? w związku z wyborem ? na urlopie bezpłatnym, przysługuje odprawa w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.

Przyczyny rozwiązania

W praktyce do zakończenia stosunku pracy z wyboru dochodzi najczęściej wówczas, gdy wygasa mandat. Co do zasady taka sytuacja ma miejsce w razie ustąpienia z zajmowanego stanowiska, upływu kadencji, odwołania ze stanowiska czy śmierci pracownika. Warto przy tym pamiętać, że podobnie jak przy powołaniu, tak i wygaśnięcie mandatu powoduje podwójny skutek, czyli:

• ustanie stosunku organizacyjnego,

• ustanie stosunku pracy.

Trzeba przy tym pamiętać, że swoje prawa mają również osoby, które zostały bezprawnie odwołane ze stanowiska, na które zostały wybrane. W takim przypadku przysługuje im dochodzenie roszczeń na podstawie art. 59 w związku z art. 58.