Spis treści
Prawo do zachowku: czym jest zachowek?
Zachowek to jeden z integralnych elementów, który regulowany jest przez zapisy prawa spadkowego. Jest to forma bezpośredniego zabezpieczenia przyszłości finansowej członków rodziny w sytuacji, gdy wola zmarłego zapisana w testamencie wykluczyła ich, przepisując cały majątek osobom spoza rodziny, bądź innym organizacjom. Dzięki zapisom prawa spadkowego nawet w tym przypadku najbliższa rodzina otrzyma pewną część majątku zmarłego spadkobiercy.
Warto wspomnieć, że prawo do zachowku występuje tylko wtedy, gdy spadkodawca zarządził podział majątku w oparciu o spisanie testamentu. Jeśli zmarły nie pozostawił po sobie tego dokumentu, całość spadku zostaje procesowana w zgodzie z obowiązującym prawem dziedziczenia a majątek zmarłego trafia do osoby, którą jest ustawowy spadkobierca.
Dlaczego testament nie zamyka Ci drogi do dochodzenia środków finansowych
Choć wielu z nas uważa, że testament jest dokumentem niepodważalnym prawnie, to jednak nawet wtedy, gdy zmarły sporządził ów dokument w zgodzie z obowiązującymi zasadami, zachowek niejako modyfikuje po części postanowienia zawarte w nim.
Wprawdzie wola zmarłego powinna być uszanowana, jednak nie zawsze mamy pełną informację na temat tego, w jakich warunkach i pod czyją presją testament był spisywany. Istnieje dość duża swoboda, w kwestii formy i zasad spisania takiego dokumentu, co może prowadzić do wielu nieścisłości na polu prawnym. By w żaden sposób moc testamentu nie była nadużywana, wprowadzono możliwość uzyskania zachowku przez najbliższych.
Gdy znajdujemy się w sytuacji, w której prawo zachowku może zostać wykorzystane, dobrym pomysłem będzie konsultacja z prawnikami, którzy są biegli w kwestiach prawa spadkowego i umożliwią nam jak najszybsze i najłagodniejsze zakończenie tej sprawy.
Komu przysługuje zachowek i w jakiej wysokości?
Zachowek jest świadczeniem, które przysługuje jedynie szczególnej grupie spadkobierców. Zgodnie z zapisami prawa spadkowego, zachowek może otrzymać jedynie dziecko, rodzice, wnuki lub małżonek zmarłego. Są to więc zstępni oraz małżonek. W standardowym prawie spadkowym dziedzicznie uwzględnia również rodzeństwo. Zachowek jednak nie przewiduje takiej sytuacji.
Warto zwrócić uwagę na fakt, że istnieje szereg ograniczeń co do osób, które nie mogą ubiegać się o świadczenie w ramach zachowku.
- Małżonkowie, którzy pozostawali w separacji lub małżonkowie, wobec których miejsce miało aktywne orzeczenie o rozwód bądź separację,
- Spadkobiercy, którzy zgodnie z postanowieniem sądu są niegodni otrzymania zachowku,
- Osoby, które zostały w testamencie zmarłego wskazane jako wydziedziczone, przy czym należy pamiętać, że kwestia wydziedziczenia musi zostać potwierdzona notarialnie,
- Osoby, które zrzekają się prawa do zachowku.
Jaka jest wysokość prawa do zachowku? Każda osoba, która ma prawo do otrzymania zachowku, może liczyć na świadczenie wysokości 50% udziału spadku, na które dana osoba mogła liczyć w przypadku standardowej procedury dziedziczenia ustawowego. Istnieją jednak wyjątki od tej reguły, a dotyczą one osób niezdolnych do pracy lub osób niepełnoletnich. Te osoby decyzją sądu mają możliwość zyskania 2/3 wysokości tradycyjnego udziału spadku.
Konieczność zapłaty zachowku na kim spoczywa: - kto musi zapłacić zachowek?
Kwestia osób, które mogą dociekać zachowku, jest jasna. Podobnie ma się rzecz związana z wysokością świadczenia, na jakie zstępni oraz małżonek mogą liczyć. Jednak wciąż pozostaje pytanie, wobec kogo możemy rościć żądanie do wypłacenia zachowku?
W tym obszarze zapisy prawne również nie pozostawiają dużego pola do dwuznaczności. Żądanie zachowku powinno być kierowane w stosunku do osób, które zostały wymienione w testamencie zmarłego. Kolejną grupą osób, wobec których możemy kierować swoje żądania, są te osoby, które zgodnie z testamentem zostali obdarowani ruchomościami bądź nieruchomościami. Ostatnią ewentualnością, z której możemy skorzystać, dociekając zachowku, jest wystosowanie żądania wobec osób, które zostały obdarowane przez spadkodawcę jeszcze za życia.
Polisa inwestycyjna - ubezpieczenie na życie jako forma ochrony
Bez względu na to, czy znajdujemy się w sytuacji spadkobiercy, któremu w testamencie został zapisany spadek, czy w sytuacji osoby, która nie została uwzględniona w spadku, nie powinniśmy w 100% polegać na tym, że przyszłość finansowa zostanie nam zapewniona dzięki środkom, które za życia zgromadził blisko.
Polisa inwestycyjna jest przykładem produktu, który z jednej strony umożliwia nam gromadzenie środków na przyszłość, a z drugiej zabezpiecza nas przed wszelkimi nieszczęśliwymi ewentualnościami, które mogą nas dotknąć.
Posłużmy się przykładem. Jako jedyny z rodzeństwa opiekowaliśmy się naszym rodzicem, który w ramach wdzięczności postanowił uwzględnić nas, jako jedynych spadkobierców wartościowej nieruchomości. Jednak po śmierci rodzeństwo zasadnie zgłasza żądanie zachowku, które wzywa nas do spłaty znaczącej kwoty będącej częścią wartości nieruchomości. My jednak nie dysponujemy gotówką, która umożliwiłaby nam swobodną spłatę rodzeństwa. Co w takiej sytuacji powinniśmy zrobić? Z pewnością większość z nas weźmie kredyt gotówkowy, by pokryć zobowiązanie wobec rodzeństwa.
Jeśli jednak posiadamy polisę ubezpieczeniową, możemy uzyskać od ubezpieczyciela świadczenie, które jest przewidziane na wypadek zobowiązania, gdy jesteśmy jedynym uposażonym. To doskonałe rozwiązanie, które zabezpiecza nas na przyszłość i minimalizuje ryzyko wystąpienia takich sytuacji i sprawia, że zachowek dla rodzeństwa będzie możliwy do spłacenia.
Rekompensata dla pokrzywdzonego spadkobiercy - jaka jest wysokość zachowku?
Wielu z nas może się zastanawiać, dlaczego prawo przewiduje zachowek w sytuacji, gdy spadkodawca wyraźnie w testamencie zaznaczył, że składniki jego majątku mają zostać rozdysponowane wobec konkretnych osób lub organizacji. Warto jednak w tym momencie zaznaczyć, że w świetle prawa rodzina posiada pewne specjalne przywileje, które zabezpieczają jej przyszłość nawet w przypadku zupełnego wykluczenia ich z podziału majątku. Dlatego też zachowek jest nazywany rekompensatą dla pokrzywdzonych spadkobierców, a sąd jako instytucja chroniąca najbliższych zmarłego umożliwia otrzymanie zachowku.
Jak wcześniej wspomniano, rodzice, dzieci, wnuki oraz małżonkowie mogą żądać zachowku w wysokości 50% wartości przypadającego im spadku rozliczanego według prawa dziedziczenia. Wyjątkiem są dzieci i osoby ze stwierdzonym stopniem niepełnosprawności, które otrzymują podwyższony zachowek - 2/3 wartości spadku należnego w tradycyjnej formie dziedziczenia. Jak obliczyć zachowek? By dowiedzieć się, jaka konkretna kwota zostanie przez nas odziedziczona, warto skorzystać z aplikacji takiej jak kalkulator zachowku.
Przedawnienie zachowku od ogłoszenia testamentu
Roszczenie zachowku ma swój obowiązujący termin, do którego jest możliwe otrzymanie środków pieniężnych zmarłego spadkodawcy. Zgodnie z obowiązującym prawem spadkowy, tego typu roszczenie majątkowe przedawnia się po pięciu latach od otwarcia spadku.
Termin otwarcia spadku rozpoczyna się wraz z chwilą śmierci osoby bliskiej. Bezpośrednio po tym zdarzeniu następuje ogłoszenie testamentu, które wykonywane jest przez sąd lub notariusza. Jeśli więc zostaliśmy pominięci przez bliskiego w testamencie, a zgodnie z obowiązującym prawem mamy możliwość otrzymania zachowku, powinniśmy rozpocząć proces ubiegania się o niego w wytyczonym terminie 5 lat. Po tym czasie nasze roszczenie ulegnie przedawnieniu.
Jak ubiegać się o zachowek?
O zachowek od darowizny powinniśmy ubiegać się bezpośrednio u osoby, która została przez zmarłego uwzględniona w spadku, i wobec którego została zarządzona w testamencie darowizna. Oczywiście kwestia uzgodnienia formy i kwoty zachowku może przebiec dobrowolnie lub nie.
W pierwszym przypadku wraz z osobą uwzględnioną w testamencie należy sporządzić ugodę, która zostanie zawarta przed sądem. W tym przypadku koszty sądowe będą niskie, a my możemy w dowolny sposób porozumieć się z drugą stroną w kwestii terminu zapłaty, rozłożenia spłaty na raty i innych szczegółów.
Jeśli jednak ta droga jest niemożliwa, roszczenie zachowku możemy również złożyć bezpośrednio w sądzie jako powództwo o zapłatę. Jest to droga, którą należy przedsięwziąć w ostateczności, gdy nie ma możliwości ugodowego zakończenia sprawy. Oczywiście w tym przypadku niezbędna będzie pomoc prawnika, a także uiszczenie stosownych opłat sądowych, które w przypadku przedłużającej się sprawy mogą znacząco wzrosnąć.
O czym jeszcze warto pamiętać?
Nieznajomość prawa szkodzi - to stare Rzymskie przysłowie, które znajduje swoje potwierdzenie w codziennym życiu. I w przypadku zachowku jest podobnie. Nie mając świadomości o istnieniu tego zagadnienia prawnego, nigdy nie doszlibyśmy to tego, że mamy prawo do otrzymania zadośćuczynienia w momencie, gdy nasz bliski nie uwzględnił nas w testamencie.
Warto jednak pamiętać, że nawet gdy testament zawiera informacje o przekazanych ruchomościach i nieruchomościach, zachowek po rodzicach może przybrać jedynie formę finansową. Dlatego też, roszcząc sobie prawo do zachowku, musimy mieć świadomość, że inna osoba, nasze rodzeństwo lub bliscy, którzy zgodnie z testamentem otrzymali spadek, będą musieli spłacić nasze roszczenie ze swoich własnych pieniędzy.