Spis treści
W jaki sposób obecnie obowiązujące przepisy prawne regulują dziedziczenie jednoosobowej działalności gospodarczej? Jeśli zainteresował Cię ten temat, koniecznie zapoznaj się z przygotowanym przez nas artykułem poradnikowym. Dzięki lekturze dowiesz się między innymi:
- czy dziedziczenie przedsiębiorstwa jest możliwe w świetle obowiązujących przepisów?
- jaka jest rola zarządu sukcesyjnego w przedsiębiorstwie i w jaki sposób można go ustanowić?
- jakie prawa i obowiązki dotyczą spadkobierców dziedziczących przedsiębiorstwo?
Przedsiębiorstwo w spadku to bez wątpienia istotna kwestia. Należy jednak mieć na uwadze, że można – wskutek śmierci członka rodziny – dziedziczyć także inne formy majątku oraz świadczeń. Jeśli chcesz poznać więcej użytecznych informacji na ten temat, przeczytaj także artykuł: Dziedziczenie emerytury i renty rodzinnej – najważniejsze informacje.
Nowe przepisy — czy dziedziczenie jednoosobowej działalności jest możliwe?
Kwestia dziedziczenia jednoosobowej działalności gospodarczej osoby fizycznej nieprzypadkowo jest tematem budzącym wiele kontrowersji. Taki stan rzeczy wynika stąd, iż – zgodnie z obowiązującym prawem – firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. W efekcie można spotkać się z opiniami, że śmierć osoby powoduje konieczność przerwania działalności biznesowej prowadzonej przez przedsiębiorstwo.
Takie rozwiązanie nie uwzględnia jednak faktu, że (wbrew swojej nazwie) firmy jednoosobowe zatrudniają pracowników, zleceniobiorców, mają zaciągnięte zobowiązania wobec dostawców itd. Dlatego też niezbędne okazało się opracowanie rozwiązań, które pozwalają zniwelować negatywny wpływ śmierci właściciela i umożliwić sprawne dziedziczenie działalności gospodarczej.
Efektem prac legislacyjnych było stworzenie ustawy z dnia 5 lipca 2018 roku o zarządzie sukcesyjnym. Ten akt prawny reguluje sposób, w jaki należy przeprowadzić nabycie przedsiębiorstwa w spadku poprzez specjalnie utworzony w tym celu zarząd. Odnosi się on do przedsiębiorstw, które mają wpis do CEIDG – Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Należy o tym pamiętać, ponieważ można czasem spotkać się z opinią, zgodnie z którą zarząd sukcesyjny ustanawia się także w spółkach osobowych (spółkach jawnych oraz cywilnych). Taki pogląd jest jednak błędny – w przypadku spółek osobowych sprawy dziedziczenia są regulowane poprzez umowę spółki oraz ustawę z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny.
Czym jest zarząd sukcesyjny w jednoosobowej działalności gospodarczej?
Zgodnie ze wspomnianą ustawą o zarządzie sukcesyjnym, aby możliwe było kontynuowanie przedsiębiorstwa po śmierci jego właściciela, niezbędne jest powołanie organu określanego jako tzw. zarząd sukcesyjny. Organ ten ma charakter tymczasowy. Do obowiązków zarządu sukcesyjnego należy prowadzenie spraw przedsiębiorstwa w okresie który rozpoczyna śmierć właściciela firmy, a kończy podział spadku i przejęcie działalności gospodarczej przez nowego przedsiębiorcę.
Zarząd sukcesyjny zajmuje się nadzorowaniem tzw. przedsiębiorstwa spadku. Co oznacza ten termin? Przedsiębiorstwo w spadku to zbiór składników materialnych (nieruchomości i rzeczy ruchome, w tym m.in. auta, maszyny i innych rodzaje wyposażenia przedsiębiorstwa) i niematerialnych (prawa autorskie itd.).
Jak ustanowić zarząd sukcesyjny?
Z pewnością wszystkich przedsiębiorców, którzy obawiają się o losy prowadzonej działalności i chcą zabezpieczyć jego przyszłość, zadowoli informacja, że ustanowienie zarządcy sukcesyjnego nie jest skomplikowanym zadaniem. Zasadniczo, w celu ustanowienia zarządu niezbędne jest dokonanie odpowiedniego wpisu do CEIDG.
W CEIDG należy wskazać osobę wyznaczoną do pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego. Należy jednak przy tym pamiętać, że wobec wskazanej osoby nie może być orzeczony sądowy zakaz prowadzenia działalności gospodarczej.
Dodanie odpowiedniego wpisu w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej nie jest trudne. Można dokonać tego bez wychodzenia z domu. Informację o powołaniu zarządcy sukcesyjnego można umieścić w CEIDG poprzez rządową stronę internetową: https://ceidg.gov.pl.
Zarząd i zarządca sukcesyjny — kim jest i do czego jest zobowiązany?
Na czele zarządu sukcesyjnego stoi tzw. zarządca sukcesyjny. Kto może nim być? Katalog podmiotów, spośród których można wyłonić zarządcę sukcesyjnego, obejmuje między innymi następujące rodzaje osób:
- bezpośredni spadkobierca. Najczęściej, jest to spadkobierca ustawowy (np. dziecko) lub osoba wskazana w testamencie,
- małżonek zmarłego właściciela działalności gospodarczej. Małżonek zostaje – pomimo innych spadkobierców – właścicielem przedsiębiorstwa w spadku, jeśli w chwili śmierci przedsiębiorcy posiadał on udziały w firmie, a działalność gospodarcza stanowiła w stu procentach mienie małżonków.
W pewnym uproszczeniu zarządca sukcesyjny zajmuje się kierowaniem przedsiębiorstwem, jego działaniami operacyjnymi, rozliczeniami itd. do czasu, gdy zostaną uregulowane wszelkie sprawy formalne z zakresu prawa spadkowego (w tym na przykład ustalenia w sprawie przyznania zachowku pozostałym członkom najbliższej rodziny oraz kwestie związane z rozdzielnością ustawową małżonków).
Dziedziczenie przedsiębiorstwa — prawa i obowiązki spadkobiercy
Spadkobierca, który przejmuje działalność gospodarczą po śmierci dotychczasowego właściciela, musi liczyć się zarówno z przysługującymi mu prawami, jak i pewnymi obowiązkami.
Jeśli chodzi o uprawnienia, to zarządca zajmuje się prowadzeniem bieżących spraw firmy w spadku, tj. zawieraniem umów z nowymi odbiorcami, zaciąganiem zobowiązań itd.
Warto przy tym zaznaczyć, że formalnie zarządca sukcesyjny nie jest przedsiębiorcą. Zarządca jedynie zastępuje zmarłego właściciela przedsiębiorstwa. Oczywiście, status zarządcy zmieni się w sytuacji, gdy to on – na mocy testamentu/dziedziczenia ustawowego – stanie się nowym właścicielem przedsiębiorstwa po zakończeniu postępowania spadkowego.
W kwestii obowiązków zarządca sukcesyjny jest zobligowany do reprezentowania interesów przedsiębiorstwa w zakresie relacji z kontrahentami (rozumie się przez to np. rozpatrywanie reklamacji klientów czy regulowanie zobowiązań wobec dostawców). Ponadto, osoba prowadząca przedsiębiorstwo w spadku reprezentuje podmiot podczas kontroli przeprowadzanych przez orany skarbowe itd. Zarządca może także pozywać inne podmioty w ramach postępowań administracyjnych.