Urlop macierzyński

Poradnik urlopów dla rodziców: okresy, warunki, wynagrodzenia

19 lipca 2023

4 z 5

Ocena: 4 z 5 | 23 głosy

23 głosy

9 komentarzy
Poradnik urlopów dla rodziców: okresy, warunki, wynagrodzenia
Dowiedz się więcej o urlopie macierzyńskim, urlopie rodzicielskim, i urlopie wychowawczym, oraz jakie są warunki ich udzielenia i jakie wynagrodzenie przysługuje podczas urlopu.

Jeżeli spodziewacie się dziecka, a ty zastanawiasz się, z jakich urlopów będziecie mogli skorzystać, to poniżej znajdziesz odpowiedź na swoje pytanie.

Jakie urlopy są do dyspozycji pracowników-rodziców?

W ostatnich latach miało miejsce kilka nowelizacji kodeksu pracy i dzięki jednej z nich pracownicy, których rodziny się powiększyły, mogą skorzystać z następujących urlopów związanych z macierzyństwem:

  • urlopu macierzyńskiego – jest to jedyny obowiązkowy urlop, z którego musi skorzystać każda aktywna zawodowo mama,
  • urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego – jest to urlop, z którego mogą skorzystać np. rodzice adopcyjni,
  • urlopu rodzicielskiego – przysługuje on zarówno matce, jak i ojcu dziecka,
  • urlopu ojcowskiego – jest to urlop zarezerwowany wyłącznie dla aktywnego zawodowo ojca,
  • urlopu wychowawczego.

Urlop macierzyński to podstawa

Zagadnienie urlopów związanych z macierzyństwem warto rozpocząć od urlopu macierzyńskiego. Można go uznać za podstawowy urlop, bo skorzystać z niego musi każda kobieta, która urodziła dziecka, a jest aktywna zawodowo. Przy urodzeniu jednego dziecka urlop ten trwa 20 tygodni, a wydłużeniu ulega wówczas, gdy kobieta urodziła bliźniaki lub więcej niż dwójkę dzieci.

Choć urlop macierzyński jest obowiązkowy, bo jego celem jest zregenerowanie ciała po porodzie, trzeba pamiętać, że tylko 14 pierwszych tygodni musi wykorzystać matka dziecka. Jeżeli po tym czasie zdecyduje się ona powrócić do pracy, to pozostałe 6 tygodni może wykorzystać ojciec dziecka (o ile jest aktywny lub posiada prawo do ubezpieczenia).

Ten rodzaj urlopu przysługuje z tytułu urodzenia dziecka i zależny jest od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Jego wymiar kształtuje się następująco:

  • 20 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka,
  • 31 tygodni w razie urodzenia dwojga dzieci,
  • 37 tygodni przy urodzeniu pięciorga i więcej dzieci.

Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego w powyższym wymiarze, pracownik może skorzystać fakultatywnie  z innych możliwości, czyli dodatkowego urlopu macierzyńskiego (do 6 lub 8 tygodni w zależności od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie) czy urlopu rodzicielskiego (26 tygodni bez względu na liczbę dzieci urodzonych przy jednym porodzie).
Urlop macierzyński rodzice wykorzystać mogą na równych prawach, zaś maksymalny, łączny jego wymiar to 52 tygodnie. Dzieje się tak dlatego, że tylko pierwszych 14 tygodni z puli tego urlopu ma obowiązek wykorzystać pracownica.

Urlop rodzicielski możecie spędzić całą rodziną

Rodzice, którzy chcą spędzić ze swoim dzieckiem więcej czasu niż tylko wspomniane wyżej 20 tygodni, mają taką możliwość – wystarczy, że wystąpią o przyznanie im urlopu rodzicielskiego. Jeżeli wasza rodzina powiększyła się o jedno dziecko, do swojej dyspozycji macie aż 32 dodatkowe tygodnie. Co ważne, to wy decydujecie, kto was wykorzysta ten urlop. Nie ma przeciwwskazań, abyśmy oboje (wówczas przez 16 tygodni każde) sprawowali opiekę nad dzieckiem.

Jeżeli nie macie takiej potrzeby, aby od razu wykorzystać cały przysługujący wam urlop rodzicielski, możecie go podzielić na maksymalnie 4 części. W takiej sytuacji ważne jest jednak to, aby żadna z tych części nie była krótsza niż 8 tygodni.

Upewnij się, że znasz wszystkie swoje prawa jako pracownik i rodzic, aby w pełni skorzystać z dostępnych urlopów i optymalnie zorganizować czas z nowym członkiem rodziny.

Urlop wychowawczy – kiedy możesz z niego skorzystać?

W odróżnieniu od wyżej wymienionych urlopów, urlop wychowawczy jest urlopem bezpłatnym. Skorzystać można z niego dopiero wówczas, gdy wyczerpaliście inne możliwości. Co ważne, prawo do takiego urlop nabywa każdy pracownik, który jest zatrudniony co najmniej 6 miesięcy. Maksymalnie urlop wychowawczy może trwać 3 lata i może zostać wykorzystany w nie więcej niż 5 częściach. Każdy z was ma też prawo do 1 miesiąca urlopu wychowawczego, którego nie może przenieść na drugiego rodzica.

Patrząc na powyższe uregulowania, śmiało można powiedzieć, że jako rodzice macie naprawdę sporo możliwości, aby osobiście sprawować opiekę nad nowym członkiem waszej rodziny.

Osoby, które świadczą pracę na podstawie umowy o pracę mogą liczyć na szeroką ochronę. Ta dotyczy m.in. sytuacji, w których pracownik jest rodzicem lub też opiekunem dziecka. W tym przypadku osoby zatrudnione skorzystać mogą z urlopu macierzyńskiego, ojcowskiego czy wychowawczego. Dodatkowo, ustawodawca chroni je przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem stosunku pracy - dotyczy to okresu korzystania z urlopów związanych z rodzicielstwem oraz urlopu wychowawczego. Szczególne uprawnienia dotyczą przy tym możliwości zwolnienia od pracy w związku z urodzeniem się dziecka (2 dni) czy faktu, że pracodawca nie może zatrudniać w godzinach nadliczbowych i nocnych, w systemie przerywanym i obowiązuje go zakaz delegowania. Co warto wiedzieć o urlopach związanych z rodzicielstwem?

W odróżnieniu od urlopu macierzyńskiego, urlop wychowawczy jest bezpłatny. Aby z niego skorzystać, pracownik musi spełnić warunek dotyczący okresu zatrudnienia mowa o tym, że musi on legitymować się co najmniej półrocznym okresem zatrudnienia. Pracodawca może udzielić swojemu podwładnemu urlopu wychowawczego na okres do 36 miesięcy. Trzeba przy tym zauważyć, że z tej puli każdy z rodziców wykorzystać może po jednym miesiącu do wyłącznej dyspozycji.

Jak wspomniano powyżej, pracodawca może wychowującemu pracownikowi wychowującemu dziecko udzielić urlopu wychowawczego na czas do 36 miesięcy. Od tej zasady istnieją jednak wyjątki. Te dotyczą m.in. sytuacji, w której jeden z rodziców nie żyje lub dziecko posiada orzeczenie o niepełnosprawności i wymaga osobistej opieki pracownika.

Urlop ojcowski

Jak sama nazwa wskazuje, ten rodzaj urlopu przysługuje pracownikowi, który jest ojcem lub wychowuje dziecko. Przysługuje mu urlop w wymiarze 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia albo do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia. Wyjątkiem jest sytuacja, w której wobec dziecka została podjęta decyzja o odroczeniu obowiązku szkolnego. Wówczas pracownik-ojciec może wykorzystać urlop do momentu ukończenia przez dziecko 10. roku życia.

Aby skorzystać z urlopu ojcowskiego, pracownik jest zobowiązany złożyć wniosek. Ważny jest przy tym termin złożenie wniosku powinno nastąpić w terminie nie krótszym niż 7 dni przed jego rozpoczęciem. Z punktu widzenia osób zainteresowanych ważne jest przy tym to, że pracodawca powinien udzielić takiego urlopu jednorazowo.

Zatrudnienie po powrocie z urlopu

Wróćmy do tematu urlopów dla rodziców z perspektywy pracownika. Bardzo ważnym aspektem jest zatrudnienie po powrocie z urlopu. W przypadku urlopu macierzyńskiego dla matki i ojca, jak również urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, pracownik ma prawo do powrotu na dotychczasowe stanowisko. Jeśli nie jest to możliwe, pracodawca ma obowiązek zapewnić mu równorzędne stanowisko z tym samym wynagrodzeniem.

Podobna sytuacja dotyczy urlopu rodzicielskiego. Czas okresu urlopu rodzicielskiego nie wpływa na status zatrudnienia pracownika. Pracownik, któremu udzielony urlop wychowawczy, również ma prawo powrócić do pracy na takich samych warunkach.

Typ urlopu Czas trwania Wynagrodzenie
Urlop macierzyński 20-37 tygodni, w zależności od liczby dzieci 100% podstawy wymiaru świadczenia
Urlop rodzicielski Do 32 tygodni 100% lub 60% podstawy wymiaru świadczenia
Urlop wychowawczy Do 36 miesięcy Brak wynagrodzenia, możliwość zasiłku wychowawczego

Wynagrodzenie w czasie urlopu

Kolejnym istotnym aspektem, który warto poruszyć, jest wynagrodzenie w czasie urlopu. Pracownik na urlopie macierzyńskim otrzymuje zasiłek macierzyński, który wynosi 100% podstawy wymiaru świadczenia. W przypadku urlopu rodzicielskiego przysługuje zasiłek rodzicielski, którego wysokość może wynosić 100% lub 60% podstawy wymiaru świadczenia, w zależności od wyboru pracownika. Ważne jest, aby pamiętać, że wybór ten jest ostateczny i nie można go zmienić w trakcie trwania urlopu.

W przypadku urlopu wychowawczego, jak już wspomniano, jest to urlop bezpłatny. Jednak pracownik ma prawo do zasiłku wychowawczego, pod warunkiem, że spełni niezbędne warunki, takie jak okresowe opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne.

To może Cię również zainteresować

Wniosek o urlop macierzyński

Najczęściej zadawane pytania

Jak długo trwa urlop macierzyński?

Urlop macierzyński trwa od 20 do 37 tygodni, w zależności od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu.

Czy urlop rodzicielski przysługuje tylko matce?

Nie, urlop rodzicielski przysługuje zarówno matce, jak i ojcu dziecka. Można go podzielić na cztery części, przy czym żadna z nich nie może być krótsza niż 8 tygodni.

Jakie dokumenty są potrzebne do uzyskania urlopu rodzicielskiego?

Aby uzyskać urlop rodzicielski, pracownik musi złożyć u pracodawcy wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego. Wniosek ten powinien zawierać proponowany przez pracownika podział urlopu na części i terminy ich wykorzystania.

Jakie są warunki udzielenia urlopu macierzyńskiego?

Urlop macierzyński przysługuje pracownicy, która urodziła dziecko. Pracownik musi złożyć u pracodawcy wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego wraz ze świadectwem lekarskim stwierdzającym ciążę i przewidywany termin porodu.

Czy urlop wychowawczy jest płatny?

Nie, urlop wychowawczy jest urlopem bezpłatnym. Jednak pracownik, który spełni określone warunki, takie jak okresowe opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne, ma prawo do zasiłku wychowawczego.

Autor

Artykuł został opracowany i zmodyfikowany przez kilku autorów. Poniżej podajemy dane redaktora lub autora, który dokonał ostatniej modyfikacji.

Jakub Strykowski

Copywriter

Jestem copywriterem dla Aplikuj.pl. Pisze teksty na wiele tematów od kilku lat, pracowałem też w researchu.
Zawsze interesowało mnie prawo pracy i wszystko co związane z prowadzeniem firmy.

9 komentarzy

Jargdo2004

Jargdo2004

Masz prawo do urlopu macierzyńskiego, jeśli jesteś pracownikiem. Prawdopodobnie jesteś pracownikiem, jeśli wykonujesz regularną pracę w stałych godzinach ustalonych przez pracodawcę.
Jakub Widerski

Jakub Widerski

Przydałoby się aby więcej dolarów szło z tego tytułu. Przecież 500plus wszystkiego nie załatwi. Z drugiej strony rok urlopu macierzyńskiego po 80% jest bardzo korzystny, a w końcu osoba ma absencję w pracy i pracodawca ponosi za nią koszty.
Enrikk22

Enrikk22

Chyba temat urlopu jak oczywiście są środki finansowe to miły temat więc warto poczytać o tym by jak najkorzystniej móc z niego skorzystać :)
Windows

Windows

Warto poznać możliwości jak najkorzystniej rozłożyć urlopy gdy pojawi się nowy członek na świecie. Trzeba dość dobrze to rozkminić, ale ni ejest to trudne.
rodzinka

rodzinka

Jakie urlopy są do dyspozycji pracowników-rodziców? Szczerze - wszystkiego z mężem nie wiedzieliśmy. Teraz wiemy po przeczytaniu tego artykułu.
Palisada

Palisada

Oczekuję mojego drugiego dziecka w sierpniu. Teraz anulowałem umowę o pracę z dniem 31 lipca, czy nadal będę otrzymywać zasiłki macierzyńskie?
Stachu

Stachu

Istnieje podobny system dla uprawnionych pracowników, którzy decydują się na nowy wspólny system urlopu rodzicielskiego. Dobrze jest znać wszystkie reguły.
Dunaj

Dunaj

Po otrzymaniu od pracownika wszystkich dokumentów, w tym wniosku o urlop macierzyński, pracodawca musi wypłacić dodatek w ciągu dziesięciu dni. Możliwości jest kilka.
Andrea

Andrea

Różnie ludzie mają w życiu poukładane. Wiele ludzi ma do pomocy rodzinę, babcie i dziadków, ale niestety jest wiele samotnych matek czy biednych par. Wielka jest z tym różnorodność.

Dodaj komentarz

Wszystkie pola muszą być prawidłowo wypełnione

Komentarz został dodany

Redakcja Aplikuj.pl zastrzega sobie prawo usuwania komentarzy obraźliwych dla innych osób lub zawierających wulgarne słowa, adresy www oraz adesy e-mail i numery telefonów.