Spis treści
Zobacz także: Prawa pracownika - nawet nie wiesz ile Ci się należy
Wszystko, co powinieneś wiedzieć o przedawnieniu roszczeń
Przedawnienie roszczeń może być związane z wieloma obszarami naszego życia. Instytucja ta bowiem nie dotyczy wbrew pozorom wyłącznie wszelkiego rodzaju zobowiązań pomiędzy osobami fizycznymi, ale również relacji na linii pracownik-pracodawca i wielu innych. Roszczenia mogą obejmować nie tylko kwestie materialne, ale również wykonania wszelkiego typu usług oraz przysługujących drugiej stronie uprawnień. Sprawdźmy, o czym dokładnie mowa!
Przedawnienie roszczeń - czym jest?
W pierwszej kolejności warto dokładnie wyjaśnić podstawowe pojęcia. Roszczeniem nazywamy uprawnienie do żądania od określonego podmiotu zachowania się w dany sposób, w tym między innymi spełnienia jakiegoś świadczenia. Co to jest przedawnienie roszczeń - to pytanie zadaje sobie wiele osób, a najprościej rzecz ujmując, to po prostu sytuacja, w której po upłynięciu konkretnego terminu osoba przeciwko której przysługuje roszczenie, ma prawo uchylenia się od jego spełnienia. Przedawnienie nie skutkuje tym, że zobowiązanie znika, lecz sprawia, że nie można domagać się jego zaspokojenia. Wyjątek stanowi przypadek, w którym sam zainteresowany zrzeknie się prawa do skorzystania z zarzutu przedawnienia.
Jakie są zdefiniowane okresy przedawnień w polskim prawie?
Wszystko zależy tak naprawdę od charakteru danej sprawy i tego, o jakich dokładnie roszczeniach mówimy. Instytucja przedawnienia roszczeń jest bowiem obecna zarówno na gruncie prawa cywilnego, przepisów gospodarczych, prawa pracy itp. Okres przedawnienia jest uzależniony od typu roszczenia. Dla przykładu, roszczenie pożyczkobiorcy o wydanie przedmiotu pożyczki przedawnia się po upływie 6 miesięcy, wszelkiego rodzaju roszczenia związane z najmem, użyczeniem, przekazem po roku, wynikające z umów cywilnoprawnych po 2 latach, z tytułu umowy ubezpieczeniowej - 3 latach, zobowiązania podatkowe - 5 latach. Co do zasady, większość roszczeń majątkowych, które nie są związane z prowadzoną działalnością gospodarczą przedawnia się po 6 latach, chyba że przepisy szczegółowe wskazują inaczej. Jeśli chodzi o roszczenia o świadczenia okresowe (np. zapłata raty leasingu, czynszu itp.) oraz roszczenia dotyczące prowadzonego przedsiębiorstwa - po 3 latach.
Przedawnienie roszczeń pracowniczych
Przedawnienie roszczeń pracowniczych to osobna i bardzo szeroka kategoria jeśli chodzi o przepisy polskiego prawa pracy, w tym Kodeksu pracy. Art. 292 tego aktu prawnego stanowi, że po upływie terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku pracy ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Ponadto, terminy przedawnienia nie mogą być w tym przypadku przedłużane ani skracane poprzez czynność prawną. Roszczenia pracownicze zazwyczaj ulegają przedawnieniu po upływie 3 lat od dnia, w którym stały się wymagalne, a więc można było ubiegać się o ich zaspokojenie. Jednym z wyjątków jest sytuacja, w której roszczenie pracodawcy dotyczy naprawienia szkody wyrządzonej przez pracownika na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania przez niego swoich obowiązków. Wówczas do przedawnienia dochodzi z upływem roku od dnia, w którym pracodawca dowiedział się o wyrządzonej szkodzie, ale nie później niż 3 lata od jej wyrządzenia. Nieco inaczej kształtuje się również przypadek, w którym roszczenie zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem Sądu lub stwierdzone na podstawie ugody zawartej między stronami. Mamy w tych okolicznościach do czynienia z 10-letnim okresem przedawnienia, który należy liczyć od dnia uprawomocnienia się orzeczenia lub zawarcia wspomnianej ugody.
Jak i od kiedy liczyć przedawnienie roszczenia?
Pojawia się więc pytanie, kiedy następuje przedawnienie roszczeń, jak liczyć taki okres? Chodzi tutaj nie tylko o przedawnienie roszczeń pieniężnych, ale również tych pracowniczych i wielu innych. Kluczowe znaczenie ma to, ile wynosi ustawowy okres przedawnienia. Jeśli jest krótszy niż dwa lata, przedawnienie staje się przedawnione z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu. W pozostałych przypadkach, w tym głównie wówczas, gdy okres przedawnienia jest dłuższy niż 2 lata, przypada on na koniec roku kalendarzowego, w którym skończyłby się okres przedawnienia, gdybyśmy obliczali go na zasadach ogólnych.
Czy można dochodzić przedawnionych roszczeń?
Każdy pracownik, jak i pracodawca powinien doskonale znać swoje prawa oraz obowiązki. Jednym z najczęściej pojawiających się pytań związanych z przedawnienie roszczeń jest to, czy po upływie ustawowych terminów można nadal dochodzić swoich praw? Jak się okazuje, w tym przypadku roszczenie można co prawda wysunąć, lecz druga strona nie ma już obowiązku jego spełnienia. Roszczenie będzie skuteczny wyłącznie w jednej sytuacji, a mianowicie wtedy, gdy pracownik lub pracodawca, którego ono dotyczy zrzeknie się prawa do powoływania się na zarzut przedawnienia. Poza tym, jeśli dana osoba spełniła świadczenie mimo iż roszczenie było już przedawnione, nie może się już z tego wycofać.