Spis treści
Zobacz także artykuł: Nie płacisz składek w terminie? Bądź świadomy konsekwencji!
Czym są odsetki ustawowe?
Odsetki ustawowe to nic innego jak powszechna forma odszkodowania za zwłokę w spełnieniu świadczeń pieniężnych. Zostały one uregulowane w Ustawie o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych oraz w Kodeksie cywilnym. W art. 359 tego ostatniego aktu prawnego czytamy, że odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Ponadto, jeśli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. W tym samym przepisie wskazano, co należy rozumieć poprzez maksymalne odsetki. Szacuje się, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Ponadto, jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże, gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.
Kiedy można żądać odsetek ustawowych za opóźnienie?
Jednym z najczęstszych powodów naliczenia odsetek umownych jest płatność faktury po terminie. Odsetki za opóźnienie występują nie tylko jeśli mówimy o zobowiązaniach pomiędzy przedsiębiorcami, ale także między podmiotem gospodarczym a osobą fizyczną, która nie prowadzi własnej działalności gospodarczej. Dobrym przykładem są odsetki od zaległości podatkowych oraz wszelkiego rodzaju kredytów czy pożyczek zaciąganych w instytucjach bankowych. Niestety popularną sytuacją, w której możliwe jest naliczenie odsetek ustawowych jest nieterminowa wypłata wynagrodzenia pracownikowi. Co do zasady, odsetki ustawowe mają rację bytu wówczas, gdy w umowie między stronami dokładnie nie określono wysokości odsetek za zwłokę.
Ile wynoszą odsetki ustawowe?
Odsetki za opóźnienie przybierają zazwyczaj jedną z trzech form: odsetek kapitałowych (naliczane na podstawie wysokości pożyczonego kapitału), odsetek za opóźnienie (naliczone w momencie, gdy nie uregulowano całej kwoty zobowiązania lub jego części) oraz odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych (m.in. odsetki od niezapłaconej faktury). Rozróżnienie tych typów jest podstawową kwestią, jeśli chcemy obliczyć dokładną wysokość odsetek. Każdego roku Minister Sprawiedliwości obwieszcza aktualnie obowiązujące stawki odsetek ustawowych dla każdego z typów. Bierze się przy tym pod uwagę przede wszystkim stopę referencyjną NBP, która jest każdorazowo ustalana przez Radę Polityki Pieniężnej, a także określoną w przepisach ustawowych wysokość punktu procentowego. Na dzień 8 września 2022 odsetki kapitałowe wyniosły 10,25%, a odsetki za opóźnienie 12,25%.
Jak wyliczyć odsetki ustawowe?
Obliczenie wysokości odsetek ustawowych tylko z pozoru wydaje się trudnym zadaniem. W praktycznym wymiarze jednak można wykorzystać do tego prosty wzór: kwota zaległości × liczba dni zwłoki × wysokość stawki odsetek ustawowych / 365 dni. Pod uwagę bierze się więc m.in. wysokość należności oraz stawkę odsetek ustawowych. Jeśli chodzi o dni zwłoki, są one liczone od pierwszego dnia od kiedy upłynął termin zapłaty. Dla przykładu: data ostateczna uregulowania płatności przypada na 3 czerwca - odsetki są naliczane od 4 czerwca aż do momentu uregulowania zobowiązania.
Kiedy nie trzeba płacić odsetek ustawowych?
Nieopłacenie faktury, spóźnianie się pracodawcy z zapłatą wynagrodzenia, a nawet wszelkiego rodzaju nagród jubileuszowych i wiele innych - w tego typu sytuacjach naliczenie odsetek jest normą i nie pozostawia żadnych wątpliwości. Odsetek ustawowych nie trzeba regulować wtedy, gdy zastępują je odsetki umowne. Poza tym istotny jest okres naliczania odsetek, a także fakt, że dłużnik nie ma obowiązku zapłaty odsetek ustawowych, jeśli należność się przedawniła. Rozumiemy przez to wytyczony przepisami okres, po którym druga ze stron nie może już skutecznie dochodzić swoich roszczeń. W przypadku odsetek dotyczących np. kwestii podatkowych, odsetek nie trzeba płacić, jeżeli ich wartość nie przekracza trzykrotności wartości opłaty pocztowej pobieranej przez Pocztę Polską S.A. Obecnie jest to kwota 8,70 zł. W tym kontekście zachęcamy do zapoznania się z artykułem: Podatek od darowizny - kiedy zapłacimy podatek, limity, zwolnienia i grupy podatkowe od spadków i darowizn.