Praca zdalna a telepraca – kiedyś i dziś

Kiedyś nowoczesna forma zatrudnienia, dziś – norma z archaiczną nazwą. Mowa o telepracy, która pojawiła się w ustawodawstwie 16 października 2007 roku. Od tej daty regulacje w kwestii pracy świadczonej spoza firmy można było znaleźć w kodeksie pracy. Aktualnie telepracę zastąpiła praca zdalna, która została uregulowana prawnie w 2023 roku. Przygotowania do nowelizacji przyspieszyła pandemia, która wymusiła wdrożenie tej formy wykonywania obowiązków. 

Tak jak wcześniej przy telepracy, tak i w przypadku pracy zdalnej warto zauważyć, że minimalizuje ona koszty pracodawcy i ułatwia wiele kwestii, wśród nich – zatrudnianie z ograniczeniami ruchowymi.

Czy takie rozwiązanie ma wady? Osoby zajmujące się tym tematem podkreślają głównie alienację oraz przepracowanie pracowników. Co jeszcze warto wiedzieć o pracy zdalnej?

Telepraca i praca zdalna – czym są?

Praca zdalna to praca, która może być wykonywana regularnie poza firmą, z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Kiedy wiążące były zapisy o telepracy, w literaturze przedmiotu wyróżniało się jej cztery podstawowe rodzaje, czyli:

• telepracę domową,
• telepracę przemienną,
• telepracę mobilną,
• telepracę w biurach sąsiedzkich, satelickich oraz telecentrach.

Współcześnie wyróżniamy pracę pełnioną w pełni zdalnie lub hybrydowo (czyli pracownik raz na jakiś czas zagląda do biura). Oba rozwiązania mają zarówno swoje zalety, jak i wady.

Wśród pierwszych wymienić można elastyczne godziny pracy, jak i możliwość pogodzenia pracy z obowiązkami domowymi lub też opieką nad dzieckiem.

Praca zdalna okiem pracownika

Pracownicy, którzy świadczą pracę na odległość uważają, że to doskonała alternatywa w stosunku do tradycyjnego zatrudnienia. Jeśli dodatkowo mają elastyczny czas pracy, chwalą sobie możliwość wykonywania obowiązków w dowolnych godzinach, jak również brak konieczności dojazdu do firmy i – co za tym idzie – również oszczędności czasowe i finansowe.

Wszystko to sprawia, że coraz większa ilość pracowników jest zainteresowana właśnie tą formą wykonywania obowiązków. Praca zdalna jest także postrzegana jako wyjątkowo korzystna forma zatrudnienia dla osób z niepełnosprawnościami. I choć dla nich to doskonała możliwość usamodzielnienia się, to warto również podkreślić, że wiele osób wskazuje na aspekt socjalnej izolacji. Spowodowane jest to brakiem bezpośredniego kontaktu z innymi pracownikami, co wymusza większą samodzielność.

Czy praca zdalna opłaca się pracodawcom?

Pracodawcy zyskują – przede wszystkim poprzez minimalizowanie swoich kosztów, gdyż nie muszą utrzymywać fizycznego miejsca pracy. Koszty ograniczają się do konieczności dostarczenia pracownikowi sprzętu, który jest niezbędny do wykonywania obowiązków.

Szukasz pracy?

Sprzedawca w sklepie kosmetycznym Warszawa Ochota

Work&Profit sp. z o.o.

• Warszawa

Dodana 8 gru 2023

Kasjer/sprzedawca w markecie spożywczym Warszawa Bemowo

Work&Profit sp. z o.o.

• Warszawa

Dodana 8 gru 2023

Wykładanie towaru w sklepie kosmetycznym Warszawa wola

Work&Profit sp. z o.o.

• Warszawa

Dodana 8 gru 2023

Pomoc przy dostawach w Drogerii Warszawa Ursynów

Work&Profit sp. z o.o.

• Warszawa

Dodana 8 gru 2023

Kasjer w sklepie kosmetycznym Warszawa

Work&Profit sp. z o.o.

• Warszawa

Dodana 8 gru 2023

Praca Warszawa Praca Wrocław Praca Kraków Praca Katowice

Zgodnie z przepisami, pracodawca musi pokryć wszelkie koszty związane z instalacją, serwisem, jak i eksploatacją czy też konserwacją wyposażenia. Pracownik z kolei powinien odbyć stosowne przeszkolenie nie tylko z zakresu swoich obowiązków, ale także cyberbezpieczeństwa. 

Warto wiedzieć, że każda kontrola – zwłaszcza audyt skrzynki mailowej lub wizyta w miejscu świadczenia pracy przez pracownika – powinna zostać wcześniej zapowiedziana.

Chcesz wiedzieć, jakie były obowiązki pracodawcy, który zatrudniał podwładnych w formie telepracy? Odpowiedź na to pytanie zostało zamieszczone w artykule: Telepraca - czy sprzęt musi zapewnić pracodawca?

Jakie środki komunikacji przy pracy zdalnej?

W dobie rozwoju technologii, narzędzia internetowe i środki komunikacji elektronicznej stają się kluczowym wsparciem dla pracowników pracujących zdalnie. Wykorzystywanie tych narzędzi pozwala na płynne utrzymywanie kontaktu z zespołem i przełożonymi, niezależnie od geograficznego położenia.

Do takich należą:

• rozmowy wideo – np. za pośrednictwem aplikacji Teams lub Zoom,
• komunikatory – np. Messenger,
• platformy do współpracy umożliwiające pracownikowi uczestnictwo w projektach i działaniach firmowych – np. Trello lub Asana.

Programów ułatwiających zdalną współpracę jest naprawdę wiele. Warto poświęcić trochę czasu i wybrać takie, z którym Twój zespół czuje się optymalnie.

Praca zdalna – wyzwania i możliwości

Praca zdalna nie jest pozbawiona pewnych wyzwań. Konieczność utrzymania równowagi między życiem zawodowym a osobistym może być wymagająca, zwłaszcza w przypadku braku wyraźnego podziału czasu pracy i prywatnych zajęć. Istotne jest więc odpowiednie zarządzanie czasem oraz umiejętność wyznaczania sobie celów. W trosce o dobrostan psychologiczny pracowników warto co jakiś czas przeprowadzać stosowne szkolenia.

Ważne kwestie dotyczące pracy zdalnej

Telepraca sprawiała, że pojawiało się wiele wątpliwości, w tym te dotyczące dyskryminacji. Pracodawcy byli zobowiązani traktować telepracowników na równi z innymi. Kwestie równości dotyczyły samego zatrudnienia, rozwoju zawodowego i awansów. Podkreślano, że telepracownicy mieli zagwarantowane takie same prawa do korzystania z zakładowych udogodnień i bezpiecznych warunków pracy jak ich koledzy w biurze. Uregulowania dotyczące telepracy, które wymagały umowy, określał kodeks pracy, podkreślając kluczową rolę komunikacji elektronicznej.

Współczesne wątpliwości dotyczące pracy zdalnej dotyczą nie kwestii dyskryminacji, a regulacji BHP. Nowelizacja przepisów dotyczących pracy zdalnej, która weszła w życie 7 kwietnia 2023 roku, wprowadziła konkretne wymagania w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy dla osób pracujących zdalnie.

Pracodawcy są zobowiązani do zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków nawet poza tradycyjnym miejscem pracy, co obejmuje zarówno organizację stanowiska zgodnie z wymaganiami ergonomii, jak i instruktaż dotyczący procedur BHP. W praktyce to pracownik musi oświadczyć, że ma warunki lokalowe spełniające przepisy i umożliwiający pełnienie obowiązków w odpowiednich warunkach. Przy pracy zdalnej obowiązuje również konieczność przeprowadzenia szkoleń okresowych BHP dla pracowników, niezależnie od charakteru zajmowanego stanowiska.

Dodatkowo pracodawcy muszą pokryć koszty związane z pracą zdalną lub wypłacać ekwiwalent pieniężny, obejmujący opłaty za energię elektryczną i usługi telekomunikacyjne. Pracownicy zobowiązani są do potwierdzenia w formie oświadczenia, że zapoznali się z zasadami BHP oraz że stanowisko pracy zdalnej spełnia odpowiednie wymogi.

Przepisy wymagają od pracodawców określenia procedur ochrony danych osobowych w kontekście pracy zdalnej, co podkreśla wagę bezpieczeństwa informacji w nowym modelu pracy.

Jakie formalności przy zawarciu i rozwiązaniu umowy?

Tak było: telepracownikiem można było zostać w dowolnym momencie stosunku pracy, wystarczyła umowa zawierająca standardowe klauzule i dodatkowe ustalenia dotyczące telepracy. Pracownik miał prawo odmówić telepracy bez ryzyka zwolnienia i mógł z niej zrezygnować, informując pracodawcę bez podawania przyczyny oraz ustalając termin powrotu do pracy stacjonarnej.

Tak jest: pracownik i pracodawca mogą ustalić warunki pracy zdalnej już przy zawarciu umowy o pracę lub później, poprzez zmianę warunków zatrudnienia (zmiana ta nie wymaga formy pisemnej). W wyjątkowych sytuacjach, takich jak stan nadzwyczajny, stan epidemii, czy siła wyższa uniemożliwiająca zapewnienie bezpiecznych warunków pracy, pracodawca może jednostronnie zdecydować o pracy zdalnej pracownika.

Ustawa zobowiązuje do określenia zasad pracy zdalnej w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi lub w regulaminie pracy (ustalanym po konsultacji z przedstawicielami pracowników), jeśli nie ma działających organizacji związkowych. W sytuacji braku porozumienia lub regulaminu praca zdalna może być wprowadzona na wniosek pracownika.

Pracodawca musi uwzględnić wniosek o pracę zdalną od:

• pracownic w ciąży,
• rodziców małych dzieci,
• osób opiekujących się niepełnosprawnymi członkami rodziny,
• innych uprawnionych na mocy art. 142 (1) Kodeksu pracy.

Wyjątkiem są sytuacje, w których rodzaj lub organizacja pracy nie pozwalają świadczyć jej zdalnie. W pozostałych przypadkach pracownik może wnioskować o pracę zdalną do 24 dni w roku, ale pracodawca może taki wniosek odrzucić.

Kontrola w czasie pracy zdalnej

Praca zdalna podlega kontroli pracodawcy zgodnie z kodeksem pracy, który zezwala na weryfikację bezpieczeństwa oraz ochrony informacji, a także samego wykonywania obowiązków. Audyt musi być uzgodniony z pracownikiem, a także przeprowadzony w miejscu i w godzinach jego pracy.

Pracodawca informuje o zakresie kontroli i dba o zachowanie prywatności pracownika. Kontrola może obejmować wideokonferencje, rozmowy telefoniczne czy monitoring korespondencji elektronicznej. Przepisy nie określają konkretnie, kto ma przeprowadzić audyt, ale powinna to być osoba z odpowiednią wiedzą.

Kontrola nie jest obowiązkowa, ale pracodawca ma do niej prawo i może wymagać usunięcia stwierdzonych uchybień. Pracownik z kolei może odmówić poddania się kontroli, ale wynikiem jest często wniosek o zakończenie pracy zdalnej. Termin audytu jest elastyczny i może być zmieniony przez obie strony.

Pracownik zdalny jest zobowiązany do zachowania trzeźwości w godzinach pracy. Oznacza to, że pracodawca ma prawo skontrolować trzeźwość pracownika i to bez zarzutu naruszenia miru domowego. Tak samo było w przypadku telepracy – szczegóły znajdziesz w artykule: Kontrola trzeźwości telepracownika.

Podsumowanie

Praca zdalna, choć nierozerwalnie wpisana w dzisiejszą rzeczywistość zawodową, wciąż ewoluuje. W dobie cyfryzacji i zmian społeczno-ekonomicznych, stała się symbolem adaptacji i elastyczności, zarówno dla pracowników, jak i pracodawców.

Choć wyzwania takie, jak izolacja czy zarządzanie cyberbezpieczeństwem pozostają, to przynależność do świata pracy zdalnej otwiera nowe horyzonty dla innowacji i integracji zawodowej na odległość. Dzięki nowym regulacjom możliwość pełnienia obowiązków na odległość staje się nie tylko bardziej zorganizowana, ale i bezpieczna, kładąc fundament pod zdrowe i produktywne środowisko pracy dla wszystkich, niezależnie od miejsca na mapie.

Przyszłość z pewnością przyniesie dalsze usprawnienia, które będą świadectwem dynamicznego charakteru pracy zdalnej – fenomenu, który z „nowoczesności” przeszedł w „standard”, definiując nową erę w świecie pracy.