Spis treści
Zobacz też: Rodzaje spółek w Polsce. Czym się charakteryzują i różnią rodzaje spółek?
Czym jest dematerializacja akcji i na czym polega?
Dematerializacja akcji polega na usunięciu określonego instrumentu finansowego z obrotu w formie materialnej, czyli np. papierowej, a następnie wprowadzeniu go w formie elektronicznej, czyli do specjalnego rejestru.
Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych roku zakładała, że w 2021 roku nastąpi dematerializacja spółek akcyjnych i komandytowo-akcyjnych. Zgodnie z nowelizacją, z obrotu miały zniknąć akcje w formie papierowej. Ponadto zaczął wówczas obowiązywać zakaz emisji oraz handlu akcjami mającymi formę dokumentów papierowych. Od 2021 roku akcje muszą mieć formę elektroniczną - wirtualną.
Każda spółka jest zobowiązana, by opublikować stosowne informacje na temat akcji posiadanych przez akcjonariuszy w elektronicznym rejestrze akcjonariuszy w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych (KDPW).
Kiedy została wprowadzona dematerializacja akcji?
Dematerializacja akcji zaczęła obowiązywać 1 marca 2021 roku. Wówczas wszystkie akcje mające formę papierowych dokumentów straciły ważność i nie można już było ich stosować jako formę potwierdzenia, że jesteśmy posiadaczami akcji.
1 marca 2021 roku jest datą, od której jedynym legalnym sposobem służącym do potwierdzenia faktu dysponowania akcjami danego podmiotu jest zapis w elektronicznym rejestrze akcjonariuszy.
Jakie powstały obowiązki po stronie spółek?
Dematerializacja akcji wiązała się z pojawieniem się wielu obowiązków po stronie spółek. Zmiany zachodziły zgodnie z wytyczonym wcześniej harmonogramem. Obowiązki po stronie spółek związane z dematerializacją akcji były następujące:
- 1 stycznia 2020 roku zaczęła obowiązywać część zapisów przewidzianych w nowelizacji Kodeksu spółek handlowych. Wszystkie spółki musiały do tego czasu założyć stronę internetową, a jej adres zawrzeć w KRS.
- Do 30 września 2020 roku wszystkie spółki akcyjne oraz komandytowo-akcyjne musiały powołać podmiot, który miał odpowiadać za prowadzenie rejestru akcjonariuszy i rozpocząć wezwania akcjonariuszy do złożenia papierowych dokumentów akcji. Takie wezwania miały być przeprowadzone 5 razy.
Jakie obowiązki powstały po stronie akcjonariuszy?
Akcjonariusze byli zobowiązani, by 1 marca 2021 roku złożyć wszystkie papierowe dokumenty, a następnie wpisywano je do rejestru. Jeśli akcjonariusze tego nie uczynili we wskazanym terminie, automatycznie tracili prawo do posiadania wszystkich zgromadzonych dotychczas akcji. Od tego dnia jedynym sposobem na potwierdzenie prawa do dysponowania akcjami spółek akcyjnych i komandytowo-akcyjnych było zrealizowanie odpowiedniego wpisu w rejestrze.
Konsekwencje dematerializacji akcji
Wprowadzenie dematerializacji akcji spowodowało wiele zmian w codziennym funkcjonowaniu spółek akcyjnych i komandytowo-akcyjnych. Najważniejsze konsekwencje dematerializacji akcji były następujące:
- Akcjonariusze stracili anonimowość. Imię i nazwisko każdego z akcjonariuszy jest zapisane elektronicznym rejestrze.
- Doszło do zmian w zasadach działania handlu akcjami na rynku wtórnym. W związku z dematerializacją zbycie akcji jest możliwe dopiero wtedy, gdy nazwisko nowego akcjonariusza znajdzie się w rejestrze, a nie jak wcześniej, gdy wystarczyło przekazać papierowy dokument nabywcy. Kontrola procesu sprzedaży akcji będzie kontrolowana przez ten sam podmiot.
- O wszystkich działaniach podejmowanych przez firmę trzeba informować publicznie. Wiąże się to z obowiązkiem utworzenia strony internetowej, której adres musi widnieć w KRS.
- Za wypłatę dywidend odpowiedzialny jest podmiot wybrany przez spółkę odpowiadający jednocześnie za prowadzenie elektronicznego rejestru akcjonariuszy.
Jakie były powody, dla których wprowadzono dematerializację akcji?
Wprowadzenie w Polsce dematerializacji akcji poprzedziła dość długa debata ekspertów i analityków. Ustawodawca w trakcie tworzenia regulacji prawnych brał pod uwagę zarówno głosy "za" jak i "przeciw". Jednym z najważniejszych argumentów przemawiających za koniecznością wprowadzenia w Polsce dematerializacji akcji była dbałość o bezpieczeństwo. Wskazywano, że dzięki temu wzrośnie zakres kontroli nad handlem akcjami, co doprowadzi do ograniczenia nieprawidłowości. Zwolennicy dematerializacji akcji wskazywali także, że dzięki niej ograniczone zostanie zjawisko tzw. "prania pieniędzy".
Wprowadzenie elektronicznego rejestru akcjonariuszy, który zastąpił akcje w papierowej formie było także uzasadniane tym, że akcje w formie papieru mogły ulec zniszczeniu, kradzieży lub zgubieniu. Warto wiedzieć, że przed wprowadzeniem dematerializacji akcji cały proces unieważniania zgubionych akcji był dość długotrwały i przysparzał akcjonariuszom wielu problemów. Z kolei dzięki elektronicznemu rejestrowi akcjonariuszy znacząco przyspieszony został proces wypłaty dywidend, co jest niewątpliwą korzyścią dla posiadaczy akcji,