Mobbing w pracy. Czym jest i jak mu zapobiegać?

Mobbing w pracy, niestety, od dawien dawna był problemem w zakładach w pracy. Dzisiaj jednak zaczęło się o tym głośno mówić. Nie może to być zjawisko wstydliwe dla ofiary, wstydzić powinien się ten, kto krzywdzi drugą osobę. I choć mobbing może przybierać różnorodną formę, to zawsze wiąże się z tym, że naruszane są zasady współżycia społecznego. Dowiedz się jakie czyny podlegają pod mobbing oraz jak się przed nimi chronić.

Na czym polega mobbing w pracy?

Mobbing jest poważną patologią na rynku pracy i nie należy lekceważyć jego najmniejszych oznak. Każde długotrwałe prześladowanie pracownika niesie za sobą szereg negatywnych konsekwencji dla zdrowia psychicznego i fizycznego ofiary. Pracodawca ma obowiązek wdrażać działanie zapobiegające mobbingowi, a także mechanizmy go eliminujące, gdy wystąpi. Często jednak pracodawcy nie są w stanie kontrolować wszystkich obszarów, a wtedy niezbędne jest, aby ofiara bądź współpracownicy zgłosili sprawę przełożonym. Jeśli natomiast mobbing jest stosowany przez szefostwo wobec pracowników, sytuacja powinna przybrać nieco inny obrót – sprawdź, co wówczas zrobić.

Czym jest mobbing w pracy?

Zjawisko mobbingu niegdyś nie było regulowane prawnie, jednak od 2004 roku widnieje w kodeksie pracy. Zgodnie z art. 94(3) § 2 mobbingiem jest „działanie lub zachowanie dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników”.

Sprawcami mobbingu są głównie pracodawcy – rozumiani jako osoba fizyczna albo jednostka organizacyjna, działająca przez osoby nią zarządzające, przełożeni (kadra kierownicza, menażerska), a coraz częściej również równorzędni współpracownicy. Nie mniej jednak, bez względu na to, kim jest sprawca mobbingu, to na pracodawcy spoczywa obowiązek przeciwdziałania takim sytuacjom. Oznaki mobbingu bywają różne, często jest nieprzyjemna atmosfera w pracy, pomówienia, nerwy, brak wzajemnego zrozumienia pracowników, częste zwolnienia lekarskie.

Przejawy mobbingu

Mobbing jest zjawiskiem powszechnym i przejawia się w wielu zakładach pracy. Różne są rodzaje mobbingu. W związku z tym zdarza się, że nie wiemy dokładnie, jak reagować i co możemy uznać za przejaw tego zjawiska. Poniższe zachowania mogą być jego oznakami.

To Cię powinno też zainteresować:
Mobbing - co musisz wiedzieć?

Złe samopoczucie na myśl o pracy – może objawiać się oznakami fizycznymi: mdłości, bóle brzucha, głowy czy osłabienie; psychicznymi: znużenie, myśli o rezygnacji z pracy, mniejsza pewność siebie, ale także na wiele innych sposobów. Warto indywidualnie obserwować swoje samopoczucie, ponieważ każdy organizm jest inny i inaczej może reagować. Co prawda niewiele osób tęskni za poniedziałkiem, ale jednak ten dzień nie powinien wywoływać aż takich objawów.
Kradzież pracy – przypisywanie sobie zasług innych również może być objawem mobbingu. Zazwyczaj poszkodowana osoba nie ma na tyle odwagi, aby się przeciwstawić, albo jej „krzyk” i argumenty bywają dla szefostwa niewystarczające. I jeśli nie jest to wynik nieporozumienia, a praca została okraszona innymi nazwiskami, albo druga osoba zbiera laury, można uznać to za oznaki dręczenia, ale również za naruszenie praw autorskich. W dzisiejszych czasach za sprawą nowych technologii wcale nie jest tak trudno udowodnić winę w kwestii kradzieży dzieła.
Sabotaż – dręczyciel w pracy może próbować unicestwiać działania swojej ofierze. Nie wykonuje np. swoich zadań, bez których ta nie da rady zakończyć swoich, albo doprowadza do ośmieszenia jej na forum. Zazwyczaj są to działania zaplanowane i przemyślane, przez co trudno wskazać ich ewidentną umyślność.
Plotki i kłamstwa – dręczyciele lubią rozpowszechniać niszczące plotki i kłamstwa na temat. Często sięgają do życia prywatnego swojej ofiary, a następnie opowiadają w otoczeniu nieprawdziwe informacje na jej temat. Co więcej – osoba, która nie powstrzyma rozpowszechniania się takiej plotki, również dopuszcza się mobbingu.

Nieustanna krytyka i wypominanie błędów – należy rozróżnić konstruktywną krytykę od uporczywych komentarzy o krytycznym charakterze. Jeśli inne osoby w firmie zbierają pochwały, a ofiara mobbingu nieustannie zbiera nagany, nawet jeśli wykona swoje zadanie poprawnie, to można to traktować jako nękanie. Wypominanie błędów i przypominanie ich bez żadnej konkretnej przyczyny nie tylko może negatywnie wpłynąć na samopoczucie ofiary, ale również doprowadzić do obniżenia poczucia własnej wartości i negatywnie odbić się na jej zdrowiu.

Przeciwdziałanie mobbingowi

Nieuzasadniona krytyka, sarkazm, wyśmiewanie, zniesławienie, obraźliwe gesty, nietaktowne żarty, publiczne krytykowanie wyglądu i nękanie telefonami lub wiadomościami, poniżanie i pomniejszanie wartości, szerzenie negatywnych opinii na temat pracownika, plotkowanie oraz publiczne wyśmiewanie i podważanie kompetencji pracownika, a także izolacja, utrudnianie wykonywania działań, groźby czy pomniejszanie kompetencji – wszystkie te elementy można uznać za mobbing. Jak im przeciwdziałać, skoro jest ich tak wiele?

W zależności od wielkości zakładu pracy pracodawca powinien wdrożyć odpowiednie kroki zapobiegającego mobbingowi w miejscu pracy. Zazwyczaj w sytuacji, gdy jest to poniżej 20 pracowników, a tym samym regulamin pracy nie został ustalony, pracownicy powinni zostać zapoznani z zasadami postępowania w związku z mobbingiem podczas specjalnej rozmowy, a nawet szkolenia.

W przypadku większych przedsiębiorstw kwestię te powinien regulować układ zbiorowy pracy. Opracowanie takiej instrukcji i zapoznanie z nią wszystkich pracowników niestety nie zawsze umożliwia pełną eliminację mobbingu. Dopóki ofiara nie przejmie inicjatywy i nie zacznie podejmować kroków na własną rękę, może być ciężko z wyciągnięciem konsekwencji wobec stręczyciela.

Zwalczanie mobbingu

Padłeś ofiarą mobbingu albo masz podejrzenia, że któryś z twoich współpracowników nim jest? Sprawdź, jak można sobie z tym poradzić. Wspomniane powyżej regulacje w zakładach pracy powinny gwarantować pracownikom swobodę w zgłaszaniu wszelkich wątpliwości. Niemniej jednak pracownicy często boją się i wstydzą głośno mówić o swoich problemach. Niezwykle przydatna jest wtedy interwencja współpracowników, którzy stawią się za ofiarą mobbingu. Obowiązkiem pracownika jest bowiem udowodnienie istnienia mobbingu, a świadkowie tego działania będą wyjątkowo dobrym argumentem.

Warto dodać, że zgodnie z art. 55 KP nękany pracownik ma prawo rozwiązać umowę o pracę ze skutkiem natychmiastowym (bez wypowiedzenia), jeśli pracodawca nie potrafił zapobiec aktom mobbingu. Ponadto kwestię ochrony dóbr osobistych porusza także Kodeks Cywilny, a dokładniej artykuły 445 i 446 regulujące prawo pracownika do domagania się zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną w pracy krzywdę oraz naprawienia szkody majątkowej, jeśli do niej doszło przy naruszeniu dóbr osobistych.

Mobbing można zgłosić to do samego zarządzającego firmą (pracodawcy), ponieważ to jego obowiązkiem jest ochrona pracowników przed mobbingiem. Ponadto pracownik (również anonimowo) może również zgłosić sprawę do Państwowej Inspekcji Pracy, która skontroluje miejsce pracy i w wyniku ujawnienia naruszania praw pracowników, nałoży odpowiednie kary na pracodawcę. Jeśli do nękań dochodzi ze strony pracodawcy, właściwym krokiem jest skierowanie sprawy do sądu. Skutki mobbingu bywają niezwykle dotkliwe, nie warto więc lekceważyć nawet najmniejszych jego oznak.

Jak udowodnić mobbing w pracy?

Kwestie związane z uporczywym i długotrwałym nękaniem lub zastraszaniem pracownika określa Kodeks pracy. Mobbing w rozumieniu przepisów to działania, których skutkiem jest zaniżona samoocena pracownika w zakresie jego przydatności zawodowej. Celem takiego nękania jest poniżenie lub ośmieszenie pracownika, a także wyeliminowanie go lub odizolowanie od zespołu pracowników. Mobbing w pracy dotyczyć więc może wyłącznie osób, które są zatrudnione na umowę o pracę. O działaniu tym nie można mówić, gdy jest ono incydentalne – minimalny czas to pół roku, przy częstotliwości przynajmniej raz w tygodniu. Tylko w takiej sytuacji można zastosować przepisy Kodeksu w pracy.

Nękanie w pracy trzeba udowodnić, a to często jest trudne, ponieważ mobberzy najczęściej działają w ukryciu i na osobności. Przede wszystkim osoba nękana nie może pozostać bierna – należy starać się, aby nigdy nie zostawać z mobberem sam na sam, np. otwierać drzwi do biura podczas rozmowy, czy inicjować rozmowę wyłącznie w obecności innych pracowników. O zaistniałych sytuacjach warto rozmawiać zarówno ze współpracownikami, jak i rodziną czy znajomymi. Wszystkie zdarzenia, które postrzegane są jako mobbing, należy notować, dokładnie opisując sytuację, czas oraz miejsce zdarzenia. Warto postarać się o przynajmniej jednego świadka lub osobę, która stanie po stronie poszkodowanego – najlepiej, jeśli będzie to pracownik o ugruntowanej pozycji.

Dość dyskusyjną kwestią jest nagrywanie rozmów – zgodnie z prawem nagrywać można wyłącznie wtedy, gdy wszystkie osoby biorące udział w rozmowie wyrażą na to zgodę. Nietrudno domyślić się, że w przypadku mobbingu o takiej zgodzie nie ma co marzyć. Jednak warto wiedzieć, że w sprawach o nękanie psychiczne niektóre sądy dopuszczają dowody rzeczowe w postaci nagrań – za każdym razem sąd dokonuje indywidualnej oceny sytuacji. Dowodem mogą być także SMS-y, e-maile czy brane przez pracownika zwolnienia L4. Warto też składać formalne skargi do przełożonych mobbera, ponieważ są one dowodem dla sądu, że nękanie faktycznie miało miejsce. W trudnych przypadkach można zgłosić się z problemem do związków zawodowych czy stowarzyszeń antymobbingowych, które pomagają w zbieraniu dowodów.