Umowa uaktywniająca weszła w życie 1 października 2011 roku. Od tamtego czasu jest dostępna dla rodziców, którzy chcieliby zatrudnić opiekunkę do swojego dziecka w wieku od 20. tygodnia życia do trzech lat (wyjątkowo do czwartego roku życia ? wówczas, gdy niemożliwe jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym). Choć od wprowadzenia w życie umów uaktywniających minęło trochę czasu, nie można powiedzieć, aby rodzice masowo z nich korzystali. Z jednej strony pokutuje przeświadczenie, że z opiekunką nie trzeba podpisywać umowy, z drugiej zaś część rodziców nie ma wystarczającej wiedzy na temat tego, jak wygląda w praktyce korzystanie z takiej umowy. A warto się tą kwestią zainteresować, gdyż formalne przypieczętowanie wykonywanej przez nianię pracy skutecznie chroni.
Dla każdego rodzica
Umowę uaktywniającą z nianią podpisać może zarówno oboje rodziców, jak i rodzic samotnie wychowujący dziecko rodzic. Nie ma przy tym znaczenia forma zatrudnienia rodziców ? mogą oni świadczyć pracę zarówno w oparciu o umowę o pracę, prowadzić swoją własna działalność gospodarczą lub też podpisać z pracodawcą jedną z umów cywilnoprawnych. Opiekunką dziecka, która realizować będzie funkcje opiekuńcze czy edukacyjne zawsze musi być osoba fizyczna. Nie ma jednak przeszkód, aby na tym stanowisku została zatrudniona osoba spokrewniona z rodzicami dziecka (może być to np. babcia dziecka). Ustawodawca w tym zakresie nie zdecydował się na wprowadzenie żadnych ograniczeń i powinni o tym pamiętać rodzice, którzy dopiero rozważają zatrudnienie niani.
Punkty w umowie
Dla celów dowodowych umowa uaktywniająca powinna zostać zawarta na piśmie. Zgodnie z przepisami powinno znaleźć się w niej kilka elementów. Konieczne jest wskazanie nie tylko stron umowy, ale również celu i przedmiotu, dla którego jest ona nawiązywana. Ponadto, strony są zobowiązane do umieszczenia informacji o czasie i miejscu sprawowania opieki nad dziećmi. Te powinny został wymienione (może być z imienia i nazwiska). Niezbędnym elementem umowy jest również wskazanie wynagrodzenia za pracę, które otrzymywać będzie opiekunka i określenie terminu wypłaty. Strony mogą przy tym zawrzeć umowę na dowolny okres, jedynym ograniczeniem jest wyżej wskazany wiek dziecka.
Kwestia składek na ubezpieczenie społeczne
Najwięcej wątpliwości wśród rodziców wywołuje pytanie o składki na ubezpieczenie społeczne. Zgodnie z obowiązującymi przepisami nawiązanie takiej umowy wiąże się z koniecznością odprowadzania składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe. Jedyną dowolność strony mają w zakresie decydowania o ubezpieczeniu chorobowym, gdyż opłacanie tego jest dobrowolne.
Ustawa uaktywniająca miała na celu wyciągnięcie z szarej strefy osób, które świadczą pracę bez umowy. Z tego względu w zakresie składek na ubezpieczenie społeczne ustawodawca zastosował konkretne rozwiązania. Mowa przede wszystkim o tym, że to Zakład Ubezpieczeń Społecznych finansuje za nianię składki na wyżej wymienione ubezpieczenia. Ograniczeniem jest tu jednak ich wysokość ? Zakład ma obowiązek odprowadzić składki od podstawy wynagrodzenia nie wyższego niż aktualnie obowiązująca pensja minimalna. Jeżeli strony umówiły się na wyższe wynagrodzenie za pracę, to wówczas pozostałą część zapłacić musi pracodawca ? rodzice lub rodzic. Wyżej wspomniane ubezpieczenie chorobowe opłacane powinno być przez opiekunkę.
Ustawodawca, aby nie dochodziło do nadużyć, wskazał również okresy, w których rodzice nie będą mogli skorzystać z umowy uaktywniającej z finansowanie składek przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Mowa tu m.in. o sytuacji, w której jedno z rodziców przebywa na urlopie macierzyńskim. Dzieje się tak dlatego, że ten rodzaj urlopu jest udzielany wyłączenie z uwagi na urodzenie się dziecka.
