W niedziele i święta do pracy

Zarówno niedziela, jak i dni uznawane powszechnie za święta, są ? co do zasady ? dniami wolnymi od pracy. Świadczenie pracy w takie dni jest możliwe tylko niekiedy, w pewnych wyjątkowych sytuacjach. Dodatkowo pracownikowi, który w zakładzie pracy musi pojawić się w niedziele lub święta, przysługuje rekompensata lub stosowny dodatek do wynagrodzenia. Co warto wiedzieć o pracy w takie właśnie dni?

Aktualne przepisy zabraniają pracodawcy zobowiązywać pracowników do pracy w niedziele lub też dni ustawowo wolne od pracy, w tym święta. Warto przy tym podkreślić, że istotny jest sam czas ? za pracę w niedzielę lub święto uważa się pracę świadczoną między godziną 6:00 w tym dniu a godziną 6:00 w następnym dniu. Ustawodawca pozwala przy tym pracodawcom w inny sposób określać powyżej wskazane godziny graniczne, choć wymogiem jest zachowanie wymiaru 24 godzin. W takim wypadku odpowiednie zapisy powinny pojawić się w przepisach wewnętrznych firmy i wskazywać, że ? dla przykładu ? za pracę w niedzielę i święto będzie uważać się pracę pomiędzy godziną 8:00 w tym dniu a godziną 8:00 dnia następnego. To znaczące ułatwienie, które jest ważne głównie z uwagi na organizację godzin pracy w zakładzie.

W święto, czyli kiedy i gdzie?

W Kodeksie pracy ustawodawca wskazuje, że zakaz pracy obowiązuje w placówkach handlowych. Warto zauważyć, że problemem jest sformułowanie ?placówka handlowa?, gdyż zarówno w Kodeksie pracy, jak i innych aktach prawnych nie znajduje się definicja tego pojęcia. Zgodnie z interpretacjami instytucji kontrolnych z zakresu placówek handlowych można wyłączyć jedynie apteki oraz stacje benzynowe. Od dnia 26 października 2007 roku praca w placówkach handlowych jest bezwzględnie zabroniona i to również wówczas, gdy święto przypada w niedzielę. Ustawodawca, w Ustawie z dnia 18 stycznia 1951 roku o dniach wolnych od pracy wskazuje przy tym dokładnie, jakie święta są dniami wolnymi od pracy:

• 1 stycznia ? Nowy Rok,
• 6 stycznia ? Święto Trzech Króli,
• pierwszy dzień Wielkiej Nocy,
• drugi dzień Wielkiej Nocy,
• 1 maja ? Święto Państwowe,
• 3 maja ? Święto Państwowe Trzeciego Maja,
• pierwszy dzień Zielonych Świątek,
• dzień Bożego Ciała,
• 15 sierpnia ? Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny,
• 1 listopada ? Wszystkich Świętych,
• 11 listopada ? narodowe Święto Niepodległości,
• 25 grudnia ? pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
• 26 grudnia ? drugi dzień Bożego Narodzenia.

Istotną kwestią ? z punktu widzenia pracodawcy ? jest fakt, iż zakazem pracy w placówkach handlowych są objęci wszyscy pracownicy zatrudnieni w oparciu o umowę o pracę. Zakaz ten nie dotyczy zaś samych właścicieli, jak i wszystkich zatrudnionych, którzy pracę świadczą na podstawie umów cywilnoprawnych.

Wyjątki od zakazu

Ustawodawca wprowadzając zakaz pracy w niedziele i święta wskazał jednocześnie, że ?praca w niedziele jest dozwolona w placówkach handlowych przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności?. W przypisach jednak jednocześnie brak uściślenia pojęcia ?pracy użytecznej społecznie?, to zaś sprawia, że może być ono rozmaicie interpretowane. Z drugiej strony, warto zauważyć, że praca w niedzielę i święta jest dozwolona:

• w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
• w ruchu ciągłym,
• przy pracy zmianowej,
• przy niezbędnych remontach,
• w transporcie i w komunikacji,
• w zakładowych strażach pożarowych i w zakładowych służbach ratowniczych,
• przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób,
• w rolnictwie i hodowli,
• przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w zakładach świadczących usługi dla ludności, gastronomii, zakładach hotelarskich, jednostkach gospodarki komunalnej, zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych, jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę, zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku,
• w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta.

Co w zamian?

Pracownikowi, który świadczy pracę w niedzielę lub święta należy się stosowna rekompensata. W takim przypadku umowa o innym, pełnym dniu wolnym od pracy. Z punktu widzenia pracownika istotny jest fakt, iż dzień wolny przysługuje mu niezależnie od tego, ile godzin przepracował w dzień ustawowo wolny.

Zgodnie z Kodeksem pracy dzień wolny w zamian za pracę w inny dzień wolny od pracy powinien zostać udzielony w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po pracującej niedzieli. W innym przypadku pracownikowi należy udzielić dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego. Jeżeli zaś pracodawca nie ma możliwości zapewnienia zatrudnionemu dnia wolnego, to powinien on otrzymać wynagrodzenie za każdą godzinę pracy w niedzielę wraz z dodatkiem, który to wynosi 100%.