Dyżury w pracy - co warto o nich wiedzieć?
Dyżur uregulowany został w Kodeksie pracy ? zgodnie z art. 1515 § 1 pracodawca może zobowiązać pracownika ?do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (dyżur)?. Wynika z tego, że polecając pracownikowi pełnienie dyżuru, pracodawca jest zobowiązany do wyznaczenia miejsca, w którym będzie on pełniony. W praktyce dyżur może być pełniony przez zatrudnionego zarówno w domu, zakładzie pracy, jak i innym miejscu. Dodatkowo, co istotne, dyżur może być wyznaczony w dowolny dzień tygodnia, w tym również w niedzielę czy inne dni wolne od pracy.
Czy pracownik może odmówić pełnienia dyżuru
Pracownik, jak wspomniano powyżej, nie może odmówić pełnienia dyżuru. Dzieje się tak dlatego, że ten należy do puli obowiązków pracowniczych. Z punktu widzenia pracownika, polecenie służbowe wydane w związku właśnie z pełnieniem dyżuru powinno być dla niego wiążące. Pracodawca ma tu pełną dowolność w ich wyznaczaniu, warto jednak pamiętać, że czas dyżuru nie jest nieograniczony. Przede wszystkim istotne jest, aby nie naruszał on podstawowych uprawnień pracownika do jego odpoczynku dobowego i tygodniowego. Inaczej mówiąc, osoba zatrudniona może pełnić dyżur tylko i wyłącznie przez tyle godzin, aby miała zapewnione 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego i jednocześnie 35 godzin odpoczynku tygodniowego. Wyjątkiem od tej zasady są dyżury wykonywane przez pracowników, którzy zarządzają firmą w imieniu pracodawcy.
Rekompensata za dyżur
Za pełniony dyżur pracownikowi należy się rekompensata. Sposób wynagrodzenia uregulowany został w art. 1515 § 3 Kodeksu pracy. I tak, zgodnie z tym przepisem, pracownikowi przysługuje czas wolny i to w wymiarze, który odpowiadać będzie długości pełnionego dyżuru. Inaczej mówiąc, zatrudniony powinien otrzymać od pracodawcy tyle godzin wolnych, ile godzin pełnił dyżur. Ponieważ jednak nie zawsze możliwe jest udzielenie czasu wolnego, ustawodawca przewidział również możliwość rekompensaty finansowej. Wówczas pracownikowi przysługuje wynagrodzenie ?wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania ? 60% wynagrodzenia?. Warto przy tym pamiętać także o zasadzie, która odnosi się do dyżuru, który pracownik pełni w domu ? w takim wypadku nie przysługuje mu rekompensata w żadnej formie.
Nie każdy może pełnić dyżur
Z punktu widzenia osób zatrudnionych istotne jest, że nie każdy może pełnić dyżur. Odstępstwa od reguły mówiącej, że pracownik nie może odmówić świadczenia dyżuru odnoszą się bezpośrednio do pracownic w ciąży, pracowników młodocianych, niepełnosprawnych i tych, którzy sprawują opiekę nad dzieckiem do 4 roku życia. W ostatnim wypadku wyjątkiem od zasady będzie taka sytuacja, w której to pracownik wyrazi zgodę na pełnienie dyżuru. Pracodawca, dla celów dowodowych, powinien otrzymać zgodę zatrudnionego wyrażona na piśmie. W ten sposób będzie mógł się on skutecznie bronić wówczas, gdy pracownik pozwie go o naruszenie jego praw.
Dyżury w pracy a Kodeks Pracy
Warto pamiętać, że dyżur jest też uregulowany w osobnych aktach prawnych, które odnoszą się bezpośrednio do poszczególnych zawodów. I tak, zgodnie z art. 7 pkt 1 ustawy o czasie pracy kierowców do czasu pracy kierowcy nie wlicza się czasu dyżuru wówczas, gdy podczas niego nie wykonywał on pracy. Podobnie jest w przypadku lekarzy. Zgodnie z zapisami w ustawie o działalności leczniczej tak zwany "dyżur medyczny" wlicza się do czasu pracy. Oznacza to, że nie w każdym przypadku za pełnienie dyżuru będzie pracownikowi przysługiwała rekompensata. Może okazać się, że pełnienie dyżuru będzie wliczone niejako do podstawowych obowiązków pracownika w związku z wykonywanym przez niego zawodem.
Dyżur pracowniczy
Dyżury pracownicze w domu to okresy, kiedy pracownik musi pozostawać w dyspozycji pracodawcy. Nie są one wliczane do czasu pracy, pod warunkiem, że w ich trakcie praca nie jest wykonywana. Dyżur domowy polega na oczekiwaniu na możliwy, lecz niepewny, obowiązek wykonania pracy. W trakcie takiego dyżuru pracownik pozostaje w gotowości do wykonania pracy określonej w umowie, przy założeniu, że wykonanie tej pracy może w ogóle nie być konieczne. Jest to czas poza określonymi umową godzinami pracy. Najważniejszym zadaniem pracownika jest oczekiwanie na pracę, co oznacza, że musi on pozostawać zdolny i gotowy do jej podjęcia – absolutnie zabronione jest więc spożywanie alkoholu czy innych środków, które mogłyby uniemożliwić wykonanie obowiązków pracowniczych, gdy pojawi się taka konieczność.
Warto pamiętać, że dyżur pracowniczy może mieć miejsce zarówno w domu, jak i w zakładzie pracy czy jakimkolwiek innym miejscu – o tym, gdzie będzie pełniony dyżur, informuje pracodawca. Obecnie, gdy niemal każdy posiada telefon komórkowy, pracodawcy zwykle proponują spędzenie dyżuru w miejscu proponowanym przez pracownika, pod warunkiem jednak, że będzie on mógł dotrzeć do zakładu pracy lub innego, wskazanego przez pracodawcę miejsca, w określonym czasie, jeśli pojawi się konieczność wykonania pracy. Dzięki takim rozwiązaniom pracownik pełni dyżur telefoniczny, co daje mu większą swobodę dysponowania swoim czasem.
Jeśli w trakcie pełnionego dyżuru pracownik nie musiał wykonywać pracy, to nie wlicza się go do czasu pracy. Wówczas za poświęcony czas pracownikowi przysługuje jedynie czas wolny w wymiarze takim samym jak długość dyżuru. W przypadku, gdy nie ma możliwości, aby udzielić pracownikowi wolnego, prawo nakazuje wypłatę wynagrodzenia, które musi być zgodne z określoną w umowie stawką godzinową lub miesięczną – brak wyodrębnionego składnika wynagrodzenia oznacza, że pracownikowi przysługuje 60% wynagrodzenia. Rekompensata za dyżur nie przysługuje, jeśli był on pełniony w domu, a także w przypadku pracowników, którzy zarządzają zakładem pracy w imieniu pracodawcy.
To może Cię również zainteresować
