Spis treści
Z kodeksu pracy wynika, że polecając pracownikowi pełnienie dyżuru, pracodawca jest zobowiązany do wyznaczenia miejsca. Może być to zarówno w domu, zakładzie pracy, jak i innym miejscu. Co istotne, dyżur może być wyznaczony w dowolny dzień tygodnia, w tym również w niedzielę czy inne dni wolne od pracy.
Czym jest dyżur pracowniczy?
Definicję dyżuru znaleźć można w kodeksie pracy. Zgodnie z nim, przez to pojęcie rozumie się sytuację, w której pracodawca zobowiązuje swojego pracownika do pozostawania w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę, ale poza standardowymi godzinami pełnienia obowiązków.
Warto zwrócić uwagę na zwrot „pozostaje w gotowości do wykonywania pracy”. Wynika z tego, że istotą dyżuru nie jest świadczenie pracy, ale pozostawanie w dyspozycji pracodawcy i możliwość podjęcia się wykonywania pracy po otrzymaniu stosownej informacji od przełożonego. Jasno wynika z tego zatem konieczność wyeliminowania wszelkich czynników, które mogłyby uniemożliwić wykonywanie zadań służbowych (np. picie alkoholu).
Pracownik biurowy z językiem angielskim
RK Exclusive Doors
- Bielsko-Biała
Młodszy programista baz danych
COIG S.A.
- Katowice
Pracownik drogowy/prace bitumiczne - niemiecka umowa
Pracownicy Budowlani Sp. z o.o.
- Niemcy
Kelner / Kenerka
TOP APART SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
- Szczyrk
Dyżury pracownicze w niedziele i święta – co trzeba wiedzieć?
Zlecenie dyżuru pracowniczego w niedzielę i święta w Polsce musi być zgodne z określonymi warunkami.
- praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta (np. w systemie zmianowym),
- wymagane są akcje ratownicze, które mają na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska,
- istnieje konieczność wykonywania prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną, jak np. w zakładach świadczących usługi dla ludności, gastronomii, zakładach hotelarskich, jednostkach opieki zdrowotnej czy jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej.
W przypadku, gdy pracownik podejmuje pracę podczas dyżuru, ma prawo do dodatkowego dnia wolnego w ciągu sześciu dni przed lub po niedzieli, w której świadczył pracę lub do rekompensaty finansowej, jeśli udzielenie wolnego nie jest możliwe. Dla dyżuru pełnionego w domu zasady mogą być inne, zwykle nie przysługuje ani dodatkowy dzień wolny, ani świadczenie finansowe.
Pracodawca, planując dyżur w niedzielę, musi również uwzględnić przepisy dotyczące praw pracownika do odpoczynku dobowego i tygodniowego, aby zapewnić, że nie naruszają one prawa pracownika do nieprzerwanego odpoczynku.
Te zasady mają na celu ochronę praw zatrudnionych, jednocześnie umożliwiając elastyczność w zarządzaniu zasobami ludzkimi w okresach zwiększonego zapotrzebowania na pracę, jak np. w przypadku sytuacji kryzysowych czy szczególnych potrzeb operacyjnych firmy w weekendy i święta. Pracodawcy powinni zatem dokładnie zapoznać się z obowiązującymi przepisami i zasadami, aby zapewnić ich przestrzeganie.
Czy pracownik może odmówić pełnienia dyżuru?
Pracownik nie może odmówić pełnienia dyżuru. Dzieje się tak dlatego, że ten należy do puli obowiązków pracowniczych. Z punktu widzenia pracownika, polecenie służbowe wydane w związku właśnie z pełnieniem dyżuru powinno być dla niego wiążące. Pracodawca ma tu pełną dowolność w ich wyznaczaniu, warto jednak pamiętać, że czas dyżuru nie jest nieograniczony.
Istotne jest, aby dyżur nie naruszał podstawowych uprawnień pracownika do jego odpoczynku dobowego i tygodniowego. Inaczej mówiąc, osoba zatrudniona może pełnić dyżur tylko i wyłącznie przez tyle godzin, aby miała zapewnione 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego i jednocześnie 35 godzin odpoczynku tygodniowego. Wyjątkiem od tej zasady są dyżury wykonywane przez pracowników, którzy zarządzają firmą w imieniu pracodawcy.
Czy pielęgniarka może odmówić pełnienia dyżuru?
Pielęgniarka, podobnie jak inni pracownicy, może znaleźć się w sytuacji, gdy odmowa przyjęcia dyżuru jest możliwa, ale jednocześnie wiąże się z pewnymi ryzykami. Co do zasady, pracownik nie może odmawiać poleceniom pracodawcy, w tym poleceniom dotyczącym dyżuru. Odmowa może być usprawiedliwiona jedynie wyjątkowymi okolicznościami.
W przypadku zgłoszenia przez pracownika gotowości do pełnienia dyżuru, a następnie niestawienia się do pracy w jego trakcie, może to zostać uznane za rażące niedbalstwo uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
W praktyce oznacza to, że pielęgniarka, która odmawia przyjęcia dyżuru, powinna mieć mocne podstawy do tej decyzji, takie jak sytuacje zdrowotne lub inne poważne okoliczności. Bez nich odmowa może pociągnąć za sobą konsekwencje, jak na przykład zmianę miejsca pracy czy nawet rozwiązanie umowy o pracę, jeżeli zostanie uznana za naruszenie obowiązków pracowniczych.
Rekompensata za dyżur
Za pełniony dyżur pracownikowi należy się rekompensata. Sposób wynagrodzenia uregulowany został w art. 151 (5) § 3 Kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem, pracownikowi przysługuje czas wolny w wymiarze, który odpowiadać będzie długości pełnionego dyżuru.
Ponieważ jednak nie zawsze możliwe jest udzielenie czasu wolnego, ustawodawca przewidział również możliwość rekompensaty finansowej. Wówczas pracownikowi przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania 60% wynagrodzenia.
Nawet jeśli dyżur odbywa się w domu, pracownik ma prawo do rekompensaty, chyba że w czasie dyżuru nie dochodzi do realnego wykonywania pracy. Warto jednak pamiętać, że specyfika rekompensaty za dyżur może zależeć od indywidualnych ustaleń w ramach umowy o pracę lub regulaminu pracy.
Kto nie może pełnić dyżuru?
Z punktu widzenia osób zatrudnionych istotne jest, że nie każdy może pełnić dyżur.
- pracownic w ciąży,
- pracowników młodocianych,
- osób niepełnosprawnych,
- osób sprawujących opiekę nad dzieckiem do 4 roku życia.
W ostatnim wypadku wyjątkiem od zasady będzie taka sytuacja, w której to pracownik wyrazi zgodę na pełnienie dyżuru. Dla celów dowodowych pracodawca powinien otrzymać zgodę zatrudnionego wyrażoną na piśmie. W ten sposób będzie mógł się on skutecznie bronić wówczas, jeśli taki pracownik pozwie go o naruszenie jego praw.
Dyżury w pracy a przepisy
Warto pamiętać, że dyżur jest uregulowany nie tylko w kodeksie pracy, lecz także w osobnych aktach prawnych, które odnoszą się bezpośrednio do poszczególnych zawodów.
Zgodnie z art. 7 pkt. 1 ustawy o czasie pracy kierowców, do czasu pracy kierowcy nie wlicza się czasu dyżuru wówczas, gdy podczas niego nie wykonywał on pracy.
Inaczej jest w przypadku lekarzy. Zgodnie z zapisami w ustawie o działalności leczniczej tak zwany „dyżur medyczny” wlicza się do czasu pracy.
Ile może trwać dyżur?
Zasadniczo to pracodawca powinien wskazać, ile czasu będzie trwać dyżur. Z drugiej strony, o czym koniecznie należy pamiętać, fakt ten nie może negatywnie wpłynąć na uprawnienia pracownika do odpoczynku. Bo choć dyżuru nie wlicza się do czasu pracy (jeżeli pracownik nie wykonywał pracy), to jednak nie może on naruszyć prawa osoby zatrudnionej do 11 godzin nieprzerwanego wypoczynku dobowego i jednocześnie 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego (zgodnie z art. 132 i 133 Kodeksu pracy). Powyższe zasady nie mają jednak zastosowania do pracowników, którzy mają obowiązek zarządzania zakładem pracy w imieniu właściciela.
Miejsce pełnienia dyżuru
Z kodeksowego punktu widzenia dyżur pełniony może być zarówno w miejscu wykonywania pracy, jak i każdym innym, które wyznaczy pracodawca. Faktycznie zatem pracownik może pełnić dyżur w zaciszu własnego domu (tzw. dyżur telefoniczny). W takiej sytuacji nie przysługuje mu jednak wynagrodzenie – będzie przysługiwało dopiero wówczas, gdy rzeczywiście zacznie świadczyć pracę na rzecz swojego pracodawcy.
Niezależnie też od miejsca pełnienia dyżuru, pracownikowi będzie przysługiwać dodatek za nadgodziny, jeżeli podejmie się on wykonywania czynności zawodowych poza zwykłymi godzinami pracy.
Podsumowanie
Zlecając pracownikom dyżury, pracodawca musi przestrzegać przepisów Kodeksu pracy. Pracownik ma prawo do określonego czasu odpoczynku, który nie może być naruszony przez pełnienie dyżuru. Zgodnie z kodeksem pracy, pracownik ma prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego i 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego.
Pracownik pełniący dyżur ma również prawo do odpowiedniej rekompensaty. W przypadku, gdy nie może skorzystać z czasu wolnego po pełnieniu dyżuru, przysługuje mu rekompensata finansowa. Wynagrodzenie powinno być zgodne z określoną stawką godzinową lub miesięczną lub być wyliczane na podstawie indywidualnych warunków wynagradzania. W przypadku dyżurów wykonywanych w domu pracownikowi nie przysługuje rekompensata.
Warto pamiętać, że dyżury pracownicze mogą być regulowane również przez inne akty prawne, które odnoszą się do konkretnych zawodów. Przykładem są lekarze lub kierowcy zawodowi.
To może Cię również zainteresować
