Spis treści
Zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu pracy: Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Wymienione warunki są o tyle istotne, że wszystkie łącznie warunkują fakt, iż strony zobowiązane są podpisać umowę o pracę, nie zaś umowę cywilnoprawną. Warto jednak dokładniej rozważyć dwie kwestie, czyli kierownictwo i ryzyko podmiotu zatrudniającego.
Z charakteru umowy o pracę wynika fakt, iż pracownik powinien wykonywać pracę pod kierownictwem. Oznacza to tyle, że osoba zatrudniona jest zobowiązana stosować się do poleceń przełożonych, które to dotyczą bezpośrednio pracy będącej przedmiotem zawartej umowy. W tym przypadku przyjąć należy, że prawidłowy i sprawny tok pracy zespołowej wymaga odpowiedniego oraz bieżącego kierowania działaniami poszczególnych pracowników. To pracodawca lub wyznaczona przez niego osoba czuwa nad przebiegiem prac, koordynuje lub też pomaga zatrudnionym w wykonaniu powierzonych im czynności. Trzeba jednak pamiętać, że w praktyce te granice podporządkowania nie są bezwarunkowe co oznacza, że pracownik może – a niekiedy nawet musi – odmówić wykonania polecenia.
Pracownik mówi "nie"
W niektórych sytuacjach pracownik ma obowiązek odmówić wykonania polecenia służbowego. Dotyczy to między innymi sytuacji, która wskazana została w art. 210 § 1 Kodeksu pracy: "W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego". Warto przy tym pamiętać, że zatrudniony, który powstrzymał się od spełniającego wyżej wymienione przesłanki polecenia służbowego nie może ponosić żadnych niekorzystnych konsekwencji.
Problem z pojęciem
W praktyce trzeba zauważyć, że "podporządkowanie pracownika" jest pojęciem, które wciąż ewoluuje i zmienia się również w odniesieniu do coraz popularniejszych umów cywilnoprawnych. W wyroku z dnia 7 września 1999 roku Sąd Najwyższy (sygn. akt I PKN 277/99) wskazał, że w miejsce dawnego, sztywnego pojęcia zależności pracownika od dyspozycji wydanych przez pracodawcę, pojawia się podporządkowanie "autonomiczne", które polega na wyznaczaniu pracownikowi zadań jednak bez ingerowania w sam sposób ich wykonania. Inaczej mówiąc, podmiot zatrudniający wyznacza podwładnemu zadania i określa godziny pracy, nie angażuje się zaś w wybór metody, za pomocą której odbędzie się realizacja polecenia służbowego.
Pielęgnacja kwiatów doniczkowych – praca w Holandii
GRUPA CONTRAIN
- Holandia
- 8 000-11 000 zł / mc
Elektronik w Dziale Utrzymania Ruchu
Eaton Automotive Systems Sp. z o.o.
- Bielsko-Biała
Praca na produkcji karmy dla zwierząt
GRUPA CONTRAIN
- Holandia
- 8 000-11 000 zł / mc
Operator maszyn linii produkcyjnej - Holandia. Wymagana znajomość języka angielskiego.
GRUPA CONTRAIN
- Holandia
- 8 000-11 000 zł / mc
Pomoc Dołowa // Robotnik Górniczy - Bez doświadczenia ** KWK Pniówek **
TWG Polska Sp. z o.o.
- Żory
- 6 300-9 200 zł / mc
Kierownictwo, ale ograniczone
Fakt, że pracodawca może swojemu pracownikowi wydawać polecenia służbowe wiąże się z nawiązaniem przez zainteresowane strony stosunku pracy. Trzeba jednak zauważyć, że kierownictwo to jest ograniczone zarówno potrzebami przedsiębiorcy, przepisami prawa pracy, jak i zobowiązaniami pracownika, które wynikają bezpośrednio z zawartej umowy o pracę. Dodatkowe ograniczenie zostało zauważone przez specjalistów w literaturze podejmującej tę tematykę – mówi się o ograniczeniu, które wynika z zasad współżycia społecznego. W praktyce oznacza to, że pracownik ma prawo do odmowy wykonania polecenia, czasem nawet ma taki obowiązek. O jakich sytuacjach mowa? Dlaczego kwestia ta jest tak istotna?
Pracownik odmawia wykonania pracy
Możliwość czy konieczność odmówienia wykonania polecenia służbowego przez pracownika wynika bezpośrednio z przepisów Kodeksu pracy. Zgodnie z art. 210 § 1: "W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego". Wynika z tego, że obowiązek zanegowania polecenia służbowego dotyczy sytuacji, w której polecenie zawiera dyspozycję wykonania czynu zabronionego przez prawo (np. karne) lub jest sprzeczne z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zmiana systemu pracy
Warto zauważyć, że samo pojęcie "kierownictwo" na przestrzeni ostatnich kilku lat ewoluowało. Coraz częściej pracodawcy odchodzą od systemu ścisłej zależności zatrudnionego od pracodawcy. Pojawia się zaś podporządkowanie, które Sąd Najwyższy określił mianem "autonomicznego". Czym się ono wyróżnia? W tej sytuacji mowa o wyznaczaniu pracownikowi przez pracodawcę zadań, ale bez jednoczesnego ingerowania w sposób ich wykonywania. Oznacza to, że w taki systemie zadanie podmiotu zatrudniającego sprowadza się de facto do wyznaczenia swoim podwładnym godzin pracy, przydzielenia zadań służbowych i odebrania gotowych wyników pracy. Taki system sprawdza się przy tym najlepiej wówczas, gdy mowa o pracach twórczych – tam osoby zatrudnione mają największe możliwości.
Ryzyko pracodawcy
Niezależnie od tego, o którym kierownictwie mowa, ważne jest to, że w każdym przypadku pracownik jest podporządkowany swojemu pracodawcy i przekłada się to na fakt, że ryzyko efektu końcowego zleconych zadań służbowych spoczywa na podmiocie, który zatrudnia. Warto zauważyć, że ryzyko przedsiębiorcy wynika przy tym z kilku elementów. Przede wszystkim bierze on odpowiedzialność za dobrą organizację czasu pracy i podejmuje ryzyko związane z działaniem siły wyższej czy innych okoliczności, które mogą przełożyć się na niemożność wykonania poszczególnych zadań. Dodatkowo jest od odpowiedzialny w sposób materialny, np. za szkody wyrządzone przez podwładnego (chyba, że ten działał w sposób umyślny).
Ryzyko również socjalne
Mówiąc o stosunku pracy nie można zapomnieć, że pracownik wykonuje pracę na ryzyko pracodawcy. W tym przypadku chodzi o efekt końcowy pracy wykonanej przez podwładnego, za który odpowiada właśnie podmiot zatrudniający. To ryzyko wiąże się bezpośrednio z faktem, iż to pracodawca – zakładając i podejmując działalność gospodarczą – bierze na siebie odpowiedzialność za dobrą organizację procesu pracy. Mówiąc zatem o ryzyku trzeba wskazać przede wszystkim na przepisy dotyczące konieczności wypłaty pracownikom wynagrodzenia za czas przestoju. Inną kwestią jest też odpowiedzialność pracodawcy, która związana jest bezpośrednio z socjalnym położeniem podwładnego. Mowa tu o tym, że pracodawca jest zobowiązany pracownikowi zapewnić dni wolne związane choćby z takimi wydarzeniami, jak: jego ślub (2 dni), urodzenie dziecka (2 dni), ślub dziecka (1 dzień), zgon i pogrzeb małżonka, dziecka, ojca lub matki (2 dni), zgon i pogrzeb siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka albo innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką (1 dzień).
Zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu pracy: "Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem". Podporządkowanie pracownika wynika zatem ze skooperowanego charakteru pracy i ryzyka, jakie ponosi przedsiębiorca. Warto też zauważyć, że te dwie kwestie mają duże znaczenie dla charakterystyki stosunków pracy i jednocześnie odróżniają je od innych stosunków zatrudnienia (przede wszystkim umów cywilnoprawnych, gdzie nie występuje kierownictwo i ryzyko pracodawcy). Tylko i wyłącznie przy umowie o pracę pracownik jest zobowiązany do wykonywania poleceń swojego przełożonego. Dzieje się tak m.in. dlatego, że wymaga tego tok pracy zespołowej.
Ryzyko pracy
Ryzyko pracy jest nieodłącznym elementem każdego zawodu i dotyczy zarówno pracowników jak i pracodawców. Pracownik podejmuje pracę z pewnym zakresem ryzyka związanego z wykonywanymi obowiązkami. Jednocześnie, pracodawca jest odpowiedzialny za minimalizowanie ryzyka i zapewnienie bezpiecznych warunków pracy.
Ryzyko techniczne, takie jak awarie maszyn czy wystąpienie nieprzewidzianych sytuacji, może prowadzić do wypadków przy pracy. Dlatego pracodawca musi stosować odpowiednie środki ochrony, prowadzić regularne przeglądy techniczne i dbać o utrzymanie sprzętu w odpowiednim stanie. Pracownik z kolei ma obowiązek przestrzegania zasad bezpieczeństwa i korzystania z dostępnych środków ochrony.
Ryzyko osobowe, takie jak urazy, choroby zawodowe czy stres związany z pracą, również musi być minimalizowane przez pracodawcę. Zapewnienie odpowiednich warunków pracy, przerw wypoczynkowych oraz dostępu do opieki medycznej to istotne elementy w zarządzaniu ryzykiem pracy. Pracownik powinien być świadomy swoich praw i obowiązków w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa.
Podsumowując, kierownictwo i ryzyko są nierozerwalnie związane z pracą zarówno dla pracowników, jak i pracodawców. Pracodawca ma obowiązek zapewnić odpowiednie kierownictwo i minimalizować ryzyko związane z wykonywanymi czynnościami. Pracownik z kolei musi być świadomy swoich praw i obowiązków oraz przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Tylko poprzez współpracę i wspólne dbanie o bezpieczeństwo można osiągnąć efektywną i satysfakcjonującą pracę.
To może Cię również zainteresować
