Odprawa pośmiertna - zasady wypłaty

Czym jest odprawa pośmiertna? 

Odprawa pośmiertna to świadczenie wypłacane przez pracodawcę zmarłemu pracownikowi. Prawo do niego mają osoby najbliższe zmarłemu, czyli małżonek lub inne osoby uprawnione do renty rodzinnej. Aby pracodawca był zobowiązany do wypłacenia odprawy pośmiertnej, śmierć pracownika musi nastąpić w czasie:

•  trwania stosunku pracy albo
•  pobierania przez pracownika zasiłku np. z tytułu niezdolności do pracy albo
•  gdy pracownik przebywał na zwolnieniu spowodowanym chorobą, urlopie macierzyńskim czy na urlopie wypoczynkowym.

W praktyce oznacza to, że odprawę pośmiertną pracodawca ma obowiązek wypłacić tylko w niektórych przypadkach.

Kto wypłaca odprawę pośmiertną?

Zasadniczo do wypłaty odprawy pośmiertnej zobowiązany jest pracodawca zatrudniający zmarłego pracownika. Ustawodawca przewidział jednak możliwość uwolnienia się osoby zatrudniającej od tego obowiązku. Jest to możliwe w sytuacji, gdy odpowiednio wcześniej wykupił on, z myślą o swoich podwładnych, ubezpieczenie na życie.
Jeżeli pracodawca zawarł z towarzystwem ubezpieczeniowym umowę ubezpieczenia na życie, to może on być zwolniony z obowiązku wypłaty rodzinie swojego pracownika odprawy pośmiertnej. Jednocześnie to, czy będzie on zobowiązany do wypłaty, czy też nie, zależy wyłącznie od kwoty, jaką towarzystwo ubezpieczeniowe wypłaci rodzinie zmarłego pracownika.
W sytuacji, gdy towarzystwo ubezpieczeniowe wypłaci rodzinie zmarłego pracownika kwotę niższą niż otrzymałaby ona od pracodawcy, ten ma obowiązek wyrównać różnicę między świadczeniami. Taka konstrukcja przepisów oznacza, że rodzina zmarłego pracownika nie może otrzymać mniej niż wynika to z zapisów zamieszczonych w Kodeksie pracy.

Grono osób upoważnionych do odprawy pośmiertnej

Nie każdy członek rodziny zmarłego pracownika ma prawo do odebrania świadczenia pośmiertnego. To przysługuje wyłącznie małżonkowi i tym członkom rodziny, którzy spełniają warunki do uzyskania renty rodzinnej. Aby wskazać grono tych osób, konieczne jest sięgnięcie do przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, jednorazowe świadczenie przysługuje m.in. rodzicom, dzieciom własnym, dzieciom drugiego małżonka oraz dzieciom przysposobionym zmarłego pracownika.

Wysokość odprawy pośmiertnej

Osoby upoważnione do otrzymania odprawy po śmierci pracownika otrzymują kwotę wyliczoną zgodnie z przepisami. Wysokość takiej odprawy jest uzależniona od okresu zatrudnienia pracownika u pracodawcy i wynosi odpowiednio: 

• jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
• trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat,
• sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.

Do stażu pracy, od którego zależy wysokość odprawy, wlicza się również okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, ale tylko wtedy, gdy jego zmiana nastąpiła w wyniku zmiany właściciela zakładu pracy. W innych przypadkach stażu pracy u różnych pracodawców nie należy łączyć.

Sprawa w sądzie pracy

Pracodawca ma obowiązek wypłacić odprawę pośmiertną osobom upoważnionym do jej odbioru. Jeżeli jednak neguje swój obowiązek, osoby upoważnione do odbioru odprawy pośmiertnej mogą dochodzić swoich praw w sądzie pracy. Składając pozew o wypłatę odprawy pośmiertnej, mogą uzyskać sądowy wyrok, nakazujący wypłatę takiego świadczenia.
 

Śmierć pracownika a odprawa pośmiertna

Śmierć pracownika oznacza wygaśnięcie stosunku pracy, który łączy go z pracodawcą. Na pracodawcy spoczywa wówczas obowiązek rozliczenia należności, przysługujących osobie zatrudnionej do chwili jej śmierci. Wiadomo, że za pracę należy się wynagrodzenie lub inne świadczenia kompensujące wynagrodzenie. W przypadku śmierci pracownika pracodawca musi wyliczyć wynagrodzenie za przepracowany czas, uwzględniając przy tym premie, nadgodziny oraz wszelkie inne dodatki do wynagrodzenia, które należały się pracownikowi do dnia zgonu. Co więcej, pracodawca ma też obowiązek naliczyć oraz wypłacić ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy zmarłego pracownika. Wynagrodzenie oraz ekwiwalent wypłaca się rodzinie bez potrącania od niego składek ZUS – konieczne jest jednak odliczenie zaliczki na podatek dochodowy.

Kasa pośmiertna przysługuje rodzinie w przypadku, gdy pracownik zmarł podczas trwania stosunku pracy lub po rozwiązaniu stosunku pracy podczas pobierania zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby. Oznacza to, że nie istnieje odprawa pośmiertna dla emeryta – wówczas ZUS wypłaca zasiłek pogrzebowy. Wpisując w wyszukiwarkę hasło „odprawa pośmiertna a podatek” można się dowiedzieć, że jest to jednorazowe świadczenie pieniężne zwolnione zarówno z opodatkowania, jak i oskładkowania. Wysokość odprawy zależy od stażu pracy i wynosi równowartość:

• 1-miesięcznego wynagrodzenia – dla osób pracujących w danej firmie krócej niż 10 lat;
• 3-miesięcznego wynagrodzenia – dla osób pracujących w danej firmie przynajmniej 10 lat;
• 6-miesięcznego wynagrodzenia – dla osób pracujących w danej firmie przynajmniej 15 lat.

Pracodawca nie musi wypłacać odprawy, jeśli z własnych środków wykupił pracownikowi ubezpieczenie na życie, a wypłacone odszkodowanie jest równe lub wyższe niż odprawa.

Świadczenia pośmiertne dla członków rodziny, wynikające ze stosunku pracy, należą się przede wszystkim małżonkowi oraz dzieciom zmarłego pracownika. W przypadku osób małoletnich środki otrzymuje pełnoletni opiekun. Jeśli do odprawy uprawniony jest tylko jeden członek rodziny, otrzymuje on tylko połowę kwoty oraz całe wynagrodzenia za przepracowany okres.