Pracownik - prawa i obowiązki

Podstawowe obowiązki pracownika

13 grudnia 2022

4 z 5

Ocena: 4 z 5 | 7 głosów

7 głosów

9 komentarzy
Podstawowe obowiązki pracownika
Nawiązanie stosunku pracy z pracodawcą zobowiązuje pracownika nie tylko do świadczenia pracy, ale również wypełniania innych obowiązków. O jakich obowiązkach mowa? O czym powinien pamiętać każdy zatrudniony? I gdzie mogą być uregulowane obowiązki pracownicze? Każdy pracownik, który podpisał z pracodawcą umowę o pracę ma swoje obowiązki, które powinien wypełniać z należytą starannością. Jaki jest zasadniczy obowiązek osób zatrudnionych? Jakie obowiązki na zatrudnionych nałożone zostały przez Kodeks pracy?

Podstawowe obowiązki pracownika to pojęcie, które zostało precyzyjnie określone w polskim ustawodawstwie i wynikają one wprost z

art. 22 Kodeksu pracy: Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.

Zatem poza świadczeniem pracy pod kierownictwem pracodawcy, pracownik powinien zadbać o jakość wykonywanej pracy. Na taki obowiązek wskazuje między innymi art. 100 § 1 Kodeksu pracy. Inaczej mówiąc, jednym z podstawowych obowiązków pracownika jest wykonywać pracę starannie i sumiennie.

Podstawowe obowiązki pracownika zostały wskazane przez ustawodawcę w art. 22 § 1 Kodeksu pracy: Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Wynika z tego, że podstawowym obowiązkiem osoby zatrudnionej jest wykonywanie pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy. Ten przepis doprecyzowany jest przy tym przez art. 100 § 1 Kodeksu pracy, który wskazuje element jakościowy pracy i wykonywanie czynności służbowych starannie i sumiennie.

Obowiązki pracownika - należy je wykonywać starannie

O ile świadczenie pracy zgodnie z poleceniem przełożonego nie jest problematyczne, o tyle kłopot pojawia się w wytłumaczeniu, czym jest sumienne i staranne wykonywanie poleceń służbowych. W tym miejscu warto przywołać brzmienie art. 355 Kodeksu cywilnego: Dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność).

Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności. Można z tego wywnioskować, że kryterium staranności należy zawsze odnosić do reguł wiedzy i doświadczenia, które wskazują na najwłaściwszy sposób postępowania przy wykonywaniu pracy określonego rodzaju. Kryterium sumienności powinno być odnoszone przede wszystkim do indywidualnego zaangażowania pracownika w wykonywaną przez niego pracę. Warto przy tym podkreślić, że mowa tu zarówno o jego nastawieniu psychicznym, jak również o przyznaniu się do winy w sytuacji, gdy dopuścił się zaniedbania.

Kodeksowy katalog obowiązków pracownika

Obowiązki pracownika wymienione zostały w Kodeksie pracy. Podstawowy katalog wyszczególniony został w art. 100 Kodeksu pracy. Również w Kodeksie pracy znaleźć można informacje na temat obowiązków pracownika. W art. 100 § 2 Kodeksu pracy ustawodawca wskazał najważniejsze obowiązki, które dotyczą każdego pracownika i to niezależnie od tego, jaka jest podstawa prawna nawiązania stosunku pracy. Z drugiej strony, co istotne, trzeba wskazać, że nie jest to katalog zamknięty.

Mowa tu o tym, że pracownik jest obowiązany w szczególności:

Szukasz pracy?

AML Analyst with German

Randstad Polska Sp. z o.o.

  • Kraków
Dodana

Sprzątaczka biurowa

Fiberlink

  • Kraków
Dodana

Pracownik biurowy - staż

Serwis Personalny Poland

  • Gdańsk
Dodana

Młodszy analityk ds. bankowości z niemieckim

Randstad Polska Sp. z o.o.

  • Kraków
Dodana
  • przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,
  • przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku,
  • przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych,
  • dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę,
  • przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach,
  • przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.

Poszczególne punkty odnoszą się przy tym do poszczególnych grup pracowników. Każda branża rządzi się swoimi prawami i niesie ze sobą specyficzne ryzyko zarówno w zakresie ochrony mienia pracodawcy, jak i ochrony zdrowia i życia konkretnych pracowników. O ile, przykładowo, punkt czwarty polegać może na zapobieganiu powstawaniu nawet drobnych braków w kwotach pieniężnych w kasie fiskalnej, o tyle punkt piąty może mieć odniesienie do konieczności zachowania tajemnicy dziennikarskiej czy też lekarskiej.

Warto wiedzieć, że ewentualne naruszenie tych przepisów może prowadzić do wypowiedzenia stosunku pracy, rozwiązania stosunku pracy w trybie natychmiastowym z winy pracownika lub do pociągnięcia osoby zatrudnionej do odpowiedzialności porządkowej. To, jakie środki zostaną zastosowane, zależy przede wszystkim od wagi naruszenia i skutków, jakie to naruszenie za sobą pociągnęło.

Obowiązki pracownicze uregulowane w przepisach

Poza Kodeksem pracy informacje związane z podstawowymi obowiązkami pracownika znaleźć można w innych ustawach. W zakładzie pracy pracodawca może postanowić o uszczegółowieniu poszczególnych punktów w wewnątrzzakładowych źródłach prawa pracy, przykładowo regulaminie. Co więcej, w zależności od tego, jak umówią się zainteresowane strony, możliwe jest poczynienie określonych wpisów do zawieranej umowy o pracę. W niej mogą znaleźć się między innymi zobowiązania pracownika do podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub też zakaz konkurencji. W tym zakresie umowę strony kształtować mogą dowolnie.

Video

Naruszenie obowiązków pracowniczych to konsekwencje

Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, każdy pracownik, który narusza swoje obowiązki pracownicze, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności. W zależności od wagi naruszonych obowiązków, jak również skutków, pracodawca może zdecydować nawet o natychmiastowym rozstaniu się z podwładnym, czyli zwolnienia. Przepisy dają też podmiotowi zatrudniającemu prawo do dochodzenia odszkodowania, gdy mowa o odpowiedzialności materialnej pracownika. Przy przykładowo, naruszeniu tajemnicy państwowej, zatrudniony musi liczyć się też z koniecznością odpowiadania przed sądem karnym.

Polecenie służbowe i odmowa jego wykonania

Inną kwestią jest odmowa wykonania polecenia służbowego. Trzeba pamiętać, że pracownik jest zobowiązany wykonywać polecenia służbowe swojego przełożonego, niemniej jednak nie bezkrytycznie i bezmyślnie.

Co do zasady, każde polecenie służbowe powinno:

  • dotyczyć pracy,
  • nie być sprzeczne z zawartą umową o pracę,
  • a także nie być sprzeczne z powszechnie obowiązującym porządkiem prawnym.

W związku z powyższym, w niektórych przypadkach, zamiast wykonać polecenie służbowe, pracownik będzie zobowiązany do odmowy. Warto o tym pamiętać, gdyż sama odmowa również może być postrzegana w kategoriach obowiązku.

Gdzie są uregulowane obowiązki pracownika? Zobacz artykuł: Obowiązki pracownika - tylko w umowie?

Zakres obowiązków pracownika

Choć w Kodeksie pracy znaleźć można informacje na temat obowiązków pracownika, to należy pamiętać, że katalog ten nie jest zamknięty. Oznacza to, że również w innych aktach prawnych poza Kodeksem pracy i ustawami znaleźć mogą się szczegółowe uregulowania. Najczęściej pracodawcy informacje o obowiązkach swoich podwładnych umieszczają w regulaminach pracy lub układach zbiorowych pracy, czyli w wewnątrzzakładowych źródłach prawa pracy. Szczegółowych informacji o obowiązkach osoby zatrudnione mogą też szukać w podpisanych umowach o pracę. Tam najczęściej znaleźć można zapisy o zakazie konkurencji czy kwestiach związanych z koniecznością podwyższania kwalifikacji.

Podsumowując, przestrzeganie obowiązków pracowniczych powinno być dla każdego zatrudnionego rzeczą oczywistą. Warto zapoznać się przy tej okazji zapoznać również z konsekwencjami, jakie mogą dotknąć pracownika, który ich nie traktuje poważnie.

Tak zwany zakres obowiązków to termin, który pojawia się często zarówno w piśmiennictwie, jak i praktyce. Trzeba pamiętać, że to pojęcie odnosi się również do zakresu czynności służbowych każdego z pracowników. Co więcej, przepisy nie precyzują, że musi on zostać przedstawiony osobie przyjmowanej do pracy w formie pisemnej. Inaczej mówiąc, tylko od pracodawcy zależy to, czy sporządzi on dokument stwierdzający zakres czynności służbowych, jakie pracownik powinien wykonywać na danym stanowisku pracy. Przyjmuje się, że dla uniknięcia niedomówień i ewentualnych sporów najlepiej, aby pracodawca zawarł informacje o zakresie obowiązków swojego podwładnego właśnie na piśmie.

Dopowiedzenie tego, co w umowie

Z punktu widzenia zainteresowanych stron ważnym jest, że zakres obowiązków nie może być po prostu wyliczeniem obowiązujących strony warunków umowy o pracę. Inaczej mówiąc, należy go traktować jako dopowiedzenie lub rozwinięcie punktów zawartych w umowie. Podwładny powinien otrzymać szczegółowe wytyczne tak, aby wiedzieć, czego dokładnie oczekuje od niego pracodawca i jaki jest jego zakres prac. Co więcej, trzeba pamiętać, że zakres czynności służbowych może się zmieniać z biegiem czasu. Oznacza to, że pracodawca ma prawo aktualizować zakres obowiązków danego zatrudnionego. W takim przypadku nie jest jednak konieczne stosowanie procedury, która wymagana jest przy dokonywaniu zmian w umowie o pracę.

Bez wypowiedzenia zmieniającego

Zakres obowiązków zatrudnionych może różnić się w zależności nie tylko od rodzaju pracy, ale również zajmowanych przez nich stanowisk. Warto zauważyć, że niezależnie od tego, czy pracodawca zdecyduje się na sporządzenia zakresu obowiązków na piśmie, czy też przekaże je pracownikom ustnie, nie jest on zobowiązany do przygotowania wypowiedzenia zmieniającego. Dzieje się tak dlatego, że takie wypowiedzenie konieczne jest wyłącznie przy modyfikacji warunków zatrudnienia, które wynikają z umowy o pracę. Z drugiej strony, pracodawca, który zdecydował się na zmodyfikowanie zakresu obowiązków musi pamiętać, że nie mogą one wykraczać poza rodzaj pracy ustalonej w podpisanej przez strony umowie.

Zadaniowy system pracy

W literaturze omawiającej ten temat wskazuje się najczęściej systemy pracy nie wymagające konkretyzacji obowiązków pracowniczych w formie pisemnej. Z drugiej strony, takie działanie jest uzasadnione wówczas, gdy mowa o zadaniowym systemie czasu pracy. Dzieje się tak dlatego, że w tym przypadku pracownik nie rozlicza się z przepracowanych godzin, ale z przydzielonych mu zadań. Warto zauważyć, że powinny być one tak wydzielone osobie zatrudnionej, aby mogła ona zrealizować je w ramach podstawowych norm czasu pracy, czyli 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w tygodniu, który liczy pięć dni roboczych. Właśnie z tych względów, że dla osób zatrudnionych w zadaniowym czasie pracy tak ważny jest przydział zadań, powinny one otrzymać od przełożonych ich pisemne wyszczególnienie.

Przydział zadań to nie zakres obowiązków

Często mylonymi pojęciami jest przydział zadań w zadaniowej organizacji czasu pracy z zakresem obowiązków. Należy wskazać, że zadania, które ma realizować pracownik powinny być z nim ustalone, zaś wspomniany zakres obowiązków powinien tym ustaleniom odpowiadać. W praktyce oznacza to, że zakres obowiązków osoby zatrudnionej w zadaniowym systemie pracy powinien być połączeniem zadań do wykonania ze wskazaniem odpowiadających im ściśle określonych obowiązków służbowych. To również rezultat tego, że system zadaniowy nie pozwala na rozliczanie pracownika z wykonanych zadań w sposób wynikowy.

Podsumowanie:
  • Pracownicy zobowiązani są do wykonywania pracy starannie i sumiennie, zgodnie z art. 100 § 1 Kodeksu pracy.
  • Kryterium staranności odnosi się do reguł wiedzy i doświadczenia, podczas gdy kryterium sumienności dotyczy indywidualnego zaangażowania pracownika.
  • Obowiązki pracownika są określone w Kodeksie pracy oraz innych ustawach, a naruszenie obowiązków może prowadzić do odpowiedzialności, w tym zwolnienia i odszkodowania.

To może Cię również zainteresować

Prawa pracownika - nawet nie wiesz, ile Ci się należy

Autor

Artykuł został opracowany i zmodyfikowany przez kilku autorów. Poniżej podajemy dane redaktora lub autora, który dokonał ostatniej modyfikacji.

Ewa Sztuczka-Mazur

Social Media Manager

Social Media Manager w branży HR, autorka tekstów, copywriterka, specjalistka Facebook ADS, wokalistka i pszczelarka.
Obecnie w Aplikuj.pl odpowiedzialna głównie za treści z obszaru miękkiego HR oraz prawa pracy.

9 komentarzy

Kuzynka

Kuzynka

Jako pracodawca, muszę przyznać,że to ważne jest dbać o jakość wykonywanej pracy. Doceniam również pracowników, którzy starannie wykonuja swoje obowiązki i z zaangażowaniem podchodzą do swojej pracy. To dla mnie istotne, żeby mieć zespół na który mogę liczyć!
Karol Romaniuk

Karol Romaniuk

Właśnie zastanawiam się, co jest kluczowym czynnikiem w pracy i na jakie normy warto wypatrywać w nowych propozycjach? Obawiam się, że nie każdy szanunkowy pracodawca docenia sumienność i staranność. Może ktoś może jakoś podpowiedzieć?
Karol

Karol

Dobre przypomnienie! Niewatpliwie warto się posiedzieć nad tymi zasadami i być samodzielne w dbanie o jakość pracy. Trochę mi brakuje tego w moim poprzednim miejscu pracy, gdzie nie było miejsca na zadanie sobie poczucie dumy z dobrze wykonanej roboty
Runa

Runa

Właśnie! Dlatego tak ważne jest dbanie o jakość pracy i wykonywanie swoich obowiązków z należytą starannością. Pozwala to zbudować sobie renomę i szacunek w firmie. Ja staram się zawsze przestrzegać tych zasad i dobrze mi to wychodzi :)
Maroko

Maroko

Role pracownicze zależą od zakresu pracy określonego w regulaminie pracodawcy i szkoleniu oraz wyjaśnione, gdy pracownik przyjmuje stanowisko.
Elwira

Elwira

Pomyśl o swojej osobistej marce. To jest jak twoja osobista misja i powinna stanowić podstawę wszystkich twoich działań w miejscu pracy. Zawsze dbaj o to by nie było skojarzenia np. ze spóźnieniami.
Lucek

Lucek

Zawsze trzeba zadbać o to by pracownik wiedział co dokładnie należy do jego obowiązków. Inaczej sprawa jest nie o tyle chaotyczna co według prawa nie został on poinformowany.
Kicio

Kicio

Warto znać swoje obowiązki w pracy. Przeczytaj umowę, regulamin pracy i wynagradzania. Zapoznaj się dokładnie ze swoimi obowiązkami....
Panke

Panke

Obowiązki muszą być jasno zaznaczone w papierach jakie się podpisuje podczas podjęcia pracy na danym stanowisku by było jasne co można, a co nie i gdzie nie trzeba czegoś robić.

Dodaj komentarz

Wszystkie pola muszą być prawidłowo wypełnione

Komentarz został dodany

Redakcja Aplikuj.pl zastrzega sobie prawo usuwania komentarzy obraźliwych dla innych osób lub zawierających wulgarne słowa, adresy www oraz adesy e-mail i numery telefonów.