Pracownik - prawa i obowiązki

Kto może być pracownikiem?

6 listopada 2023

4 z 5

Ocena: 4 z 5 | 8 głosów

8 głosów

4 komentarze
Kto może być pracownikiem?
Co oznacza bycie pracownikiem w świetle polskiego prawa pracy? Czy praca na umowie zlecenie lub o dzieło daje takie same prawa jak tradycyjna umowa o pracę? I w jakich okolicznościach osoba zatrudniona może żądać zmiany rodzaju umowy? Odpowiedzi na te pytania są istotne zarówno dla pracodawców, jak i dla młodych ludzi wchodzących na rynek pracy. Zapraszamy do lektury artykułu, który rozwieje wątpliwości.

Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.
Kodeks pracy, art. 2

Kto jest pracownikiem w rozumieniu kodeksu pracy?

Osoby, które pracują na podstawie umowy zlecenie lub umowy o dzieło, nie są pracownikami – tak wynika z przepisów pracy. Jak wynika z przytoczonego powyżej zapisu, pracownikiem jest przede wszystkim osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Zawarcie umowy cywilnoprawnej sprawia, że pracujący nie mają prawa do korzystania z wielu przywilejów i ochrony.

Pracownikami mogą być zarówno osoby pełnoletnie, jak i młodociane, które ukończyły 16 lat. Przepisy szczegółowo regulują warunki zatrudnienia młodocianych, w tym ich minimalny wiek oraz rodzaje pracy, które mogą wykonywać. 

Czym jest stosunek pracy?

Stosunek pracy definiuje się jako relację prawną pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. W jej ramach pracownik zobowiązuje się do świadczenia pracy wskazanego typu pod nadzorem pracodawcy, w określonym miejscu i czasie, ustalonym przez pracodawcę, podczas gdy pracodawca zobowiązuje się do zatrudnienia i wynagradzania pracownika.

Źródła powstania stosunku pracy to:

  • różne rodzaje umów: umowa o pracę czy spółdzielcza umowa o pracę,
  • dokumenty takie, jak: akt powołania, akt mianowania czy akt wyboru. Więcej informacji na temat zatrudniania na umowę o pracę znajdziesz w kodeksie pracy.

Jeżeli zastanawiasz się, czy dana interakcja stanowi stosunek pracy, zwróć uwagę, czy poniższe kryteria są zachowane:

  • wykonywanie określonej pracy w sytuacji podległości (pod nadzorem pracodawcy),
  • realizacja pracy w miejscu i o porze określonej przez pracodawcę,
  • świadczenie pracy za odpowiednie wynagrodzenie,
  • osobiste świadczenie pracy przez pracownika,
  • charakter pracy odbierany jest jako regularny i cykliczny,
  • wszelkie ryzyko ekonomiczne i technologiczne związane z pracą spoczywa na pracodawcy.

Uwaga, ważne! Jeżeli praca spełnia powyższe kryteria, uważana jest za realizowaną w ramach stosunku pracy, niezależnie od nazewnictwa stosowanej umowy. Oznacza to, że jeśli podpisałeś na przykład umowę o dzieło, masz prawo żądać od pracodawcy zmiany rodzaju umowy.

Video

Warunki zatrudnienia nieletnich w Polsce

Wielu współczesnych nastolatków wcześnie rozpoczyna swoją karierę zawodową. Jedni robią to w ramach przygotowania do zawodu, inni zbierają swój pierwszy kapitał. Pracownik młodociany to osoba, która ukończyła 16 lat, ale nie jest jeszcze pełnoletnia. 

Przy zatrudnianiu młodocianych należy pamiętać o:

  • Celu zatrudnienia: pracownicy młodociani mogą być zatrudniani w celu przygotowania zawodowego. Oznacza to, że muszą znajdować się w procesie nauki i przygotowywać się do określonej ścieżki zawodowej. Pracodawca musi także uzyskać zgodę przedstawiciela ustawowego młodocianego na podjęcie zatrudnienia.
  • Zakazie pracy niebezpiecznej: młodocianym pracownikom nie wolno podejmować prac uznawanych za szczególnie niebezpieczne lub szkodliwe dla ich zdrowia, bezpieczeństwa lub rozwoju fizycznego i psychicznego.
  • Czasie pracy: młodociani pracownicy mają ograniczony czas pracy w ciągu dnia. Normy dobowe i tygodniowe różnią się od tych, które obowiązują dorosłych. Zatrudnianie młodocianych w nocy i w godzinach nadliczbowych jest zabronione.
  • Opiece: pracodawca zatrudniający młodocianych pracowników jest zobowiązany zapewnić nadzór dorosłego pracownika, który będzie odpowiedzialny za ich bezpieczeństwo i wsparcie.
  • Obowiązku szkolnym: młodociani pracownicy są zobowiązani do kontynuowania obowiązku szkolnego i nie mogą podjąć pracy, która zakłóci ich regularną edukację.
  • Odpowiednich zgodach: zatrudnienie młodocianego wymaga uzyskania zezwolenia inspektora pracy oraz zgody przedstawiciela ustawowego (np. rodzica lub opiekuna prawnego).

Podsumowanie

Rozróżnienie między różnymi formami zatrudnienia jest kluczowe dla zrozumienia przysługujących obu stronom praw i obowiązków. Kodeks pracy w Polsce precyzyjnie określa kryteria, które muszą być spełnione, aby osoba była uważana za pracownika. Obejmuje to nie tylko rodzaj umowy, ale także warunki pracy i relacje między pracownikiem a pracodawcą.

Zatrudnianie młodocianych pracowników wiąże się z dodatkowymi obowiązkami i ograniczeniami. Dla pełnej ochrony swoich praw na rynku pracy warto dokładnie znać te kwestie i zwracać uwagę na rodzaj umowy oraz warunki zatrudnienia.

To może Cię również zainteresować

Prawa pracownika - nawet nie wiesz, ile Ci się należy

Najczęściej zadawane pytania

Kto jest pracownikiem według Kodeksu Pracy?

Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Jakie są warunki zatrudnienia młodocianych w Polsce?

Młodociani mogą być zatrudnieni od 16 lat, z ograniczeniami dotyczącymi czasu pracy, rodzaju pracy, zgodami i obowiązkiem szkolnym.

Czym różni się umowa o pracę od umowy zlecenia?

Umowa o pracę daje więcej praw i ochrony niż umowa zlecenia, która nie klasyfikuje osoby jako pracownika w rozumieniu Kodeksu pracy.

Czy dzieci poniżej 16 lat mogą pracować?

Dzieci poniżej 16 lat mogą pracować tylko w działalnościach kulturalnych, artystycznych, sportowych lub reklamowych, z odpowiednimi zgodami.

Czy pracodawca może zwolnić pracownika bez powodu?

Prawo pracy chroni pracowników przed zwolnieniem bez ważnego powodu, wymagając uzasadnionej przyczyny i odpowiedniej procedury.

Autor

Artykuł został opracowany i zmodyfikowany przez kilku autorów. Poniżej podajemy dane redaktora lub autora, który dokonał ostatniej modyfikacji.

Anna Różak

Copywriterka, autorka głównie dla branży HR. Piszę o rekrutacji, benefitach pracowniczych, jestem na bieżąco ze zmianami w prawie pracy.

Prywatnie mnóstwo czytam i opiekuję się najpiękniejszym kundelkiem po tej stronie Wisły.

4 komentarze

Oliwia

Oliwia

Niby takie proste zagadnienie a ile opisu.... :)
Mleczny Mistrz

Mleczny Mistrz

Wiele jest rodzajów pracowników w definicji i dlatego dobrze to rozróżniać i sprawdzać jakie prawa każdy ma i w danej sytuacji co komu przysługuje.
ojej

ojej

Kim może być pracownik? Przeczytajcie artykuł. Tak w skrócie: może to być pracownik młodociany, pracownik z którym zawarto umowę na czas próbny, określony, nieokreślony, umowę zlecenie.... Może tez być pracownik- pracownikiem tymczasowy, stażystom...
Litwa23

Litwa23

Zatrudnienie pracownika pełnoletniego to przecież normalna umowa. Jakieś zasady jednak w schemacie muszą zostac określone, gdy np. osoba jest na chorobowym, macierzyńskim...

Dodaj komentarz

Wszystkie pola muszą być prawidłowo wypełnione

Komentarz został dodany

Redakcja Aplikuj.pl zastrzega sobie prawo usuwania komentarzy obraźliwych dla innych osób lub zawierających wulgarne słowa, adresy www oraz adesy e-mail i numery telefonów.