Ochrona pracowników przed wypowiedzeniem: kluczowe informacje

Pracownicy, którzy świadczą pracę na podstawie umowy o pracę mają znacznie więcej praw niż zleceniobiorcy, czyli osoby wykonujące czynności w związku z zawarciem umowy cywilnoprawnej. Wśród puli osób z pierwszej grupy należy też wskazać na osoby, które są w wyjątkowy sposób chronione przez ustawodawcę przed ewentualnym wypowiedzeniem umowy o pracę. Szczegółowe przepisy znaleźć można w samym Kodeksie pracy, jak i w tak zwanych przepisach okołokodeksowych. Do grupy osób, które mogą skorzystać z takiego właśnie prawa, zaliczyć należy osoby w wieku przedemerytalnym, kobiety w ciąży i przebywające na urlopie wychowawczym, a także pracowników, którzy nie świadczą pracy z uwagi na usprawiedliwioną nieobecność.

Choroba? Nie stracisz posady, chyba że...

Kwestię ewentualnego zwolnienia pracownika, który przebywa na zwolnieniu lekarskim w związku z chorobą reguluje art. 41 Kodeksu pracy: ?Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia?. Wyjątkiem od tej sytuacji jest ogłoszenie przez podmiot zatrudniający upadłości lub też likwidacji.
W praktyce często zdarzają się sytuacje, w których pracownik ? już po otrzymaniu wypowiedzenia ? przedstawia pracodawcy zwolnienie lekarskie. Na temat takiego postępowania wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 11 marca 1993 roku (sygn. akt I PZP 68/92, OSNCP 1993/9/140), który stwierdził, że: ?wypowiedzenie umowy o pracę pracownikowi, który świadczył pracę, a następnie wykazał, że w dniu wypowiedzenia był niezdolny do pracy z powodu choroby, nie narusza art. 41 Kodeksu pracy?. Inaczej mówiąc, takie zachowanie zatrudnionego jest uznawane za naruszenie przez niego prawa i nie korzysta on z ochrony.

Pracownika przebywającego na zwolnieniu lekarskim można zwolnić. W jakich przypadkach? Sprawdź: Chorego pracownika można zwolnić.

Wypoczywaj na urlopie bez obaw

Zwolnienia nie powinien obawiać się pracownik, który przebywa na urlopie. Warto przy tym zauważyć, że w praktyce nie jest istotne to, na jakim urlopie zatrudniony przebywa, może być to urlop wypoczynkowy, wychowawczy, okolicznościowy czy nawet bezpłatny. Inaczej mówiąc, znaczenia nie ma ani to, z jakiego tytułu pracownik przebywa na urlopie, jak i czas jego trwania. Z drugiej strony, o czym trzeba pamiętać, od tej zasady również istnieją wyjątki.
Generalną zasadą jest to, że pracodawca nie może wypowiedzieć swojemu podwładnemu umowy o pracę. Oznacza to tyle, że nie ma ograniczenia w rozwiązaniu umowy o pracę z zatrudnionym na innej podstawie. Strony, nawet w czasie urlopu pracownika, mogą rozwiązać zawarty stosunek pracy za porozumieniem stron lub też z upływem czasu, na jaki była ona zawarta.

Okres ochronny przed emeryturą

Ochroną objęci zostali też pracownicy, którzy w najbliższych latach będę mogli starać się o emeryturę. Zgodnie z art. 39 Kodeksu pracy: ?Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku?. Wyjątkiem od tej reguły jest taka sytuacja, w której pracownik uzyskał prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Szukasz pracy?

Operator linii produkcyjnej> od zaraz, rozwój, nowa firma

Randstad Polska Sp. z o.o.

• Trzebień

Dodana 2 maj 2024

Operator/ka produkcji > praca od zaraz > stabilne zatrudnienie

Randstad Polska Sp. z o.o.

• Bolesławiec

Dodana 2 maj 2024

Operator linii produkcyjnej> od zaraz, rozwój, nowa firma

Randstad Polska Sp. z o.o.

• Gromadka

Dodana 2 maj 2024

**Praca w HOLANDII - ZEVENAAR ** - przetwórnia mięsa // TRANSPORT // ZAKWATEROWANIE

TWG Polska Sp. z o.o.

• Kraków

Dodana 2 maj 2024

Operator produkcji | praca od zaraz | premie | stabilna praca

Randstad Polska Sp. z o.o.

• Bolesławiec

Dodana 2 maj 2024

Praca Warszawa Praca Wrocław Praca Kraków Praca Katowice

Dla pracowników zbliżających się do wieku emerytalnego, istnieje specjalny okres ochronny przed wypowiedzeniem. Oznacza to, że pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, pod warunkiem, że pracownik ten ma odpowiedni staż pracy uprawniający go do emerytury. Jest to ważna gwarancja dla starszych pracowników, którzy mogą mieć trudności z znalezieniem nowego zatrudnienia w późniejszym wieku.

Współczesne prawo pracy stawia na ochronę pracownika, zwłaszcza w sytuacjach, gdy jest on narażony na utratę zatrudnienia. Dlatego tak ważne jest, aby każdy pracownik znał swoje prawa i wiedział, jakie środki ochrony ma do swojej dyspozycji. W przypadku wątpliwości warto skonsultować się z ekspertem w dziedzinie prawa pracy lub działaczem związkowym.

Przyszła matka nie straci posady

Pod szczególną ochroną znajdują się też kobiety w ciąży. Pracodawca nie tylko nie może rozwiązać czy wypowiedzieć umowy o pracę pracownicy w okresie ciąży, ale zakaz ten rozciąga się też na cały okres urlopu macierzyńskiego. Z drugiej strony trzeba wskazać na wyjątki. Pierwszy dotyczy takiej sytuacji, w której zachodzą przesłanki do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownicy i ? zgodnie z art. 177 § 1 Kodeksu pracy ? ?reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy?. Innym przypadkiem jest umowa o pracę na zastępstwo. W takim przypadku pracodawca nie jest zobowiązany jej przedłużać do dnia porodu.

Pracownik podpisujący umowę o pracę może być pewien, że jest chroniony w szczególny sposób. Ochrona przejawia się na wielu polach: chroniona jest jego wypłata, nie można go zwolnić, gdy brakuje mu tylko kilku lat do emerytury czy musi zostać wysłuchany przed nałożeniem na niego kary porządkowej. W niektórych sytuacjach ta szczególna ochrona zostaje wyłączona.

Ustawodawca przewidział, że w szczególnych przypadkach, a tych – zgodnie z przepisami Kodeksu pracy – jest całkiem sporo, ochrona dotycząca niemożności zwolnienia pracownika może zostać wyłączona. Ograniczenie dotyczy np. upadłości lub likwidacji zakładu pracy, zwolnień grupowych czy sytuacji, w której pracodawca może zastosować wypowiedzenie umowy o pracę bez wypowiedzenia (zwolnienie dyscyplinarne).

Bez ochrony, gdy pracodawca kończy działalność

Bez wątpienia całkowite wyłącznie ochrony przyznanej pracownikom dotyczy sytuacji, gdy pracodawca likwiduje prowadzoną firmę. Zgodnie z art. 411 § 1 Kodeksu pracy w przypadku „ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, nie stosuje się przypisów dotyczących ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę”.

W praktyce oznacza to, że zamknięcie przez pracodawcę firmy wiążą się z tym, że pod ochroną nie znajdują się już pracownicy przebywający na urlopie wychowawczym, pracownice w ciąży czy zatrudnieni, którzy są w wieku przedemerytalnym. By jednak wypowiedzieć umowę poszczególnym pracownikom, pracodawca powinien dysponować np. orzeczeniem sądu, stwierdzającym upadłość zakładu.

Ograniczenie ochrony przy zwolnieniach grupowych

Choć zwolnienia grupowe nie powodują, że przepisy dotyczące ochrony pracowników zostają wyłączone, to jednak je ograniczają. Zasadniczo z ochrony przed zwolnieniem korzystają wyłącznie pracownicy wymienieni w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Pracodawca może wypowiedzieć dotychczasowe warunki pracy i płacy pracownikowi:

1) o którym mowa w art. 39 i 177 Kodeksu pracy (czyli temu, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku i pracownicy będącej w ciąży czy na urlopie macierzyńskim),
2) będącemu członkiem rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego,
3) będącemu członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej,
4) będącemu członkiem zakładowej organizacji związkowej, upoważnionemu do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy,
a. będącemu członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego lub europejskiej rady zakładowej,
b. będącemu członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego lub przedstawicielem pracowników w spółce europejskiej,
c. będącemu członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego lub przedstawicielem pracowników w spółdzielni europejskiej,
d. będącemu członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego, zespołu przedstawicielskiego albo przedstawicielem pracowników w radzie nadzorczej spółki powstałej w wyniku połączenia transgranicznego spółek,
5) będącemu społecznym inspektorem pracy,
6) powołanemu do odbycia czynnej służby wojskowej, służby zastępczej, zasadniczej służby wojskowej albo przeszkolenia wojskowego,
7) będącemu członkiem rady pracowników lub określonym w porozumieniu, o którym mowa w art. 24 ustawy z dnia 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (Dz. U. nr 79, poz. 550, z 2008 r. nr 93, poz. 584 oraz z 2009 r. nr 97, poz. 805), przedstawicielem pracowników uprawnionym do uzyskiwania od pracodawcy informacji i prowadzenia z nim konsultacji.

Trzeba jednak pamiętać, że jeżeli pracodawca zatrudnia powyżej 20 pracowników, to zobowiązany jest przestrzegać przepisów ustawy o zwolnieniach grupowych. Zawarte w tej ustawie przepisy pozwalają pracodawcy na wypowiedzenie umowy również podwładnym przebywającym m.in. na urlopach wychowawczych.

Ochrona pracowników przed wypowiedzeniem

Dla każdego pracownika, ochrona przed wypowiedzeniem jest kluczowym aspektem w prawie pracy. Jest to gwarancja, że pracownik nie zostanie niespodziewanie pozbawiony źródła dochodu. W praktyce oznacza to, że pracodawca musi mieć ważne powody do wypowiedzenia umowy o pracę i musi je odpowiednio udokumentować. W przypadku braku takich powodów, pracownik ma prawo dochodzić swoich praw w sądzie pracy.

Powszechna i szczególna ochrona przed wypowiedzeniem

W prawie pracy wyróżniamy dwa główne rodzaje ochrony przed wypowiedzeniem: powszechną i szczególną. Powszechna ochrona dotyczy wszystkich pracowników i polega na tym, że pracodawca musi przestrzegać określonych procedur i terminów wypowiedzenia. Szczególna ochrona przed wypowiedzeniem dotyczy określonych grup pracowników, takich jak kobiety w ciąży, pracownicy w wieku przedemerytalnym czy działacze związkowi. Dla tych grup, wypowiedzenie umowy o pracę jest znacznie trudniejsze i wiąże się z dodatkowymi wymogami.

Zwolnienia grupowe ograniczają ochronę

Chociaż ochrona przed wypowiedzeniem jest ważnym prawem pracownika, istnieją sytuacje, w których może być ona ograniczona. Jednym z takich przypadków są zwolnienia grupowe. W sytuacji, gdy firma musi zwolnić większą liczbę pracowników z przyczyn ekonomicznych, organizacyjnych czy technologicznych, ochrona przed wypowiedzeniem może być ograniczona. Ważne jest jednak, aby pracodawca przestrzegał odpowiednich procedur i informował pracowników o planowanych zwolnieniach z odpowiednim wyprzedzeniem.