Spis treści
Pracodawca chcący zabezpieczyć swoje interesy poszukuje najczęściej rozwiązań, które pozwolą mu na wyeliminowanie sytuacji, w których jego podwładny rozpocznie prowadzenie działalności konkurencyjnej w trakcie trwania stosunku pracy lub tuż po jego zakończeniu. Na gruncie przepisów Kodeksu pracy znaleźć można właściwe przepisy — art. 1011 i art. 1012 precyzują, w jaki sposób pracodawca może tego dokonać. Sytuacja komplikuje się jednak wówczas, gdy mowa o umowie cywilnoprawnej. Czy przy takiej również jest możliwe podpisanie „lojalki"? Na ten temat niejednokrotnie wypowiadał się Sąd Najwyższy w uzasadnieniach do wydawanych wyroków.
Czym jest umowa o zakazie konkurencji?
Jak wyżej wspomniano, umowa o zakazie konkurencji stanowi formę zabezpieczenia dla pracodawcy. Zgodnie z postanowieniami w niej zawartymi, pracownik ma obowiązek zachować dla siebie wszelkie informacje dotyczące firmy, w której jest zatrudniony. Nie ma przy tym znaczenia ranga dokumentów czy danych — wszystkie chronione powinny być w ten sam sposób. Z drugiej strony, przy działalności konkurencyjnej najbardziej istotne są informacje nazywane kluczowymi, do których dostęp najczęściej ma wyłącznie kadra zarządzająca. Z tego też względu umowa o zakazie konkurencji jest najczęściej stosowana w odniesieniu do pracowników wyższego szczebla.
Strony mogą kształtować punkty umowy
W wyroku z dnia 11 września 2003 roku (sygn. akt III CKN 597/01) Sąd Najwyższy podkreślił, że ustawodawca daje stronom duże możliwości w kształtowaniu umów, które zamierzają one podpisać. Z tego też względu nie ma przeszkód, aby zainteresowane podmioty podpisały nawet przy umowie cywilnoprawnej dodatkowy dokument, który będzie zobowiązywał osobę wykonującą pracę do zachowania tajemnicy i zakazywał jej prowadzenia działalności konkurencyjnej. Jedynym ograniczeniem na tym polu są przepisy prawa — umowa nie powinna ich naruszać. Ponadto Sąd podkreślił, że strony mają możliwość wyrazić zgodę lub sprzeciw na umieszczenie w umowie stosownych klauzul. Oznacza to, że ich wolna wola ma olbrzymie znaczenie dla kształtowania ich wzajemnych zobowiązań i praw.
| Zagadnienie | Opis |
|---|---|
| Klauzula o zakazie konkurencji | Klauzula w umowie cywilnoprawnej zobowiązująca zleceniobiorcę do unikania działalności konkurencyjnej wobec zleceniodawcy. |
| Konsekwencje naruszenia zakazu konkurencji | Może prowadzić do odpowiedzialności odszkodowawczej, a nawet karnej. Skutki mogą wpływać na przyszłość zawodową. |
| Czas trwania zakazu konkurencji | Wymaga uzasadnienia i nie może być dłuższy niż to konieczne. Często wynosi od kilku miesięcy do kilku lat po zakończeniu umowy. |
| Uchylenie zakazu konkurencji | Możliwe do osiągnięcia przez sąd, jeśli pracownik uzna, że zakaz jest niesprawiedliwy lub nieodpowiedni. |
Kiedy umowa jest nieważna?
Doradca klienta
ADREAMS
- Gdynia
Doradca klienta
ADREAMS
- Elbląg
Doradca klienta
ADREAMS
- Nowy Tomyśl
Kontroler jakości - przewiązka
ROSINSKI PACKAGING Spółka z o.o.
- Bielsko-Biała
Doradca klienta
ADREAMS
- Nysa
Wychodząc z założenia, że zainteresowane podmioty mają dużą dowolność w kształtowaniu umów, które podpisują, warto wskazać, kiedy zakaz konkurencji może być nieważny. Otóż zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, taka sytuacja może mieć miejsce wówczas, gdy mowa jest o rażącym braku ekwiwalentności po stronie praw i obowiązków stron. Nie może bowiem dochodzić do takiej sytuacji, w której tylko jedna ze stron ma prawa, na drugiej zaś ciążą wyłącznie obowiązki.
Konsekwencje naruszenia zakazu konkurencji
Konsekwencje naruszenia klauzuli o zakazie konkurencji mogą być poważne i mogą obejmować odpowiedzialność cywilną. Naruszenie takiego zakazu może prowadzić do odpowiedzialności odszkodowawczej, a w niektórych przypadkach, do odpowiedzialności karnej. Skutki złamania zakazu konkurencji mogą być zatem poważne i mogą wpływać na przyszłość zawodową zleceniobiorcy. Dlatego zawsze warto skonsultować się z prawnikiem lub doradcą, zanim zdecydujemy się podpisać umowę zawierającą taką klauzulę.
Czas trwania zakazu konkurencji
Zgodnie z prawem polskim, czas trwania zakazu konkurencji w umowach cywilnoprawnych musi być odpowiednio uzasadniony i nie może być dłuższy niż to rzeczywiście konieczne. Zazwyczaj, czas ten wynosi od kilku miesięcy do kilku lat po zakończeniu umowy. Ważne jest, aby zwrócić uwagę na fakt, że pracodawcy nie mogą wymagać od pracowników przestrzegania zakazu konkurencji na czas nieokreślony. Takie postanowienie byłoby nieważne. Ponadto warto zauważyć, że pracownik ma prawo do odszkodowania za przestrzeganie zakazu konkurencji po zakończeniu umowy o pracę.
Uchylenie zakazu konkurencji
Ostatnim aspektem, który należy omówić, jest możliwość uchylenia zakazu konkurencji. Zgodnie z prawem, pracownik może zwrócić się do sądu o uchylenie zakazu konkurencji, jeśli uzna, że jest on niesprawiedliwy lub nieodpowiedni. Takie uchylenie może nastąpić, na przykład, gdy zakaz konkurencji jest zbyt długi, nieproporcjonalny do charakteru wykonywanej pracy, lub gdy pracodawca nie płaci odpowiedniego odszkodowania za przestrzeganie zakazu. To jest szczególnie ważne dla pracowników, ponieważ daje im dodatkowe narzędzia prawne do obrony swoich praw.
5 ciekawostek i dodatkowych informacji o klauzuli o zakazie konkurencji
- Podczas gdy w Polsce najczęściej stosuje się okres trwania zakazu konkurencji od 6 miesięcy do 2 lat, w niektórych krajach, takich jak Stany Zjednoczone, okres ten może wynosić nawet do 5 lat.
- W niektórych miejscach, jak na przykład w Kalifornii (USA), zakazy konkurencji są generalnie nieważne i niewykonalne, co oznacza, że pracownicy mogą swobodnie przechodzić do pracy dla konkurencyjnych firm.
- Ciekawostką jest, że klauzule o zakazie konkurencji były stosowane już w starożytnym Rzymie, choć oczywiście w innej formie niż obecnie.
- Według badania przeprowadzonego przez Uniwersytet w Kopenhadze, około 20% pracowników w Danii podpisało umowę zawierającą klauzulę o zakazie konkurencji.
- Wyniki badań przeprowadzonych przez Harvard Business School pokazują, że firmy, które stosują klauzule o zakazie konkurencji, mają średnio o 19% niższą rotację pracowników.
To może Cię również zainteresować
