Rozpoznanie choroby zawodowej może nastąpić zarówno w trakcie świadczenia pracy przez pracownika (w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zdrowia), jak również po rozwiązaniu stosunku pracy (w takim narażeniu). W drugim przypadku istotne jest, aby choroba ujawniła się w okresie, który został wskazany w wykazie chorób zawodowych. Warunkiem uznania schorzenia właśnie za chorobę zawodową jest jego ujęcie we wspomnianym wykazie chorób zawodowych. Ponadto, pracownik musi udowodnić, że jest ona skutkiem narażenia zawodowego. Co więcej, trzeba pamiętać, że chorobę zawodową rozpoznaje się na podstawie objawów. Zgłoszenia może dokonać zarówno pracownik, pracodawca jak i lekarz.
Definicję choroby zawodowej znaleźć można w Kodeksie pracy. Zgodnie z art. 2351 za chorobę zawodową uważa się taką chorobę, która wymieniona została w wykazie chorób zawodowych. Warto przy tym zauważyć, że zgodnie z dosłownym brzmieniem przepisu niezbędne jest dokonanie oceny warunków pracy, na podstawie czego można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy.
Z punktu widzenia pracownika ważne jest, że nie tylko on sam musi zaobserwować objawy, które wskazywałyby na chorobę zawodową. Poza nim, jak wspomniano powyżej, chorobę zawodową powinien zgłosić pracodawca zatrudniający pracownika, jak również lekarz czy lekarz dentysta. W każdym przypadku zawiadomić należy właściwego państwowego inspektora sanitarnego czy właściwego inspektora pracy. Co do zasady zgłoszenia takiego dokonuje się na formularzu określonym w przepisach o sposobie dokumentowania chorób zawodowych. Jeżeli jednak istnieje podejrzenie, że choroba zawodowa była przyczyną śmierci pracownika, to zgłoszenie powinno nastąpić w formie telefonicznej.
Jeżeli w zakładzie pracy dochodzi do podejrzenia choroby zawodowej, to pracodawca jest zobowiązany do zgłoszenia tego faktu zarówno państwowemu inspektorowi sanitarnemu, jak również okręgowemu inspektorowi pracy. Co więcej, taki sam obowiązek spoczywa na lekarzu, który ma możliwość rozpoznania choroby zawodowej. Mowa tu zarówno o lekarzu, który ma kontakt z pacjentem, jak i lekarzu dentyście, który podczas wykonywania zabiegów powziął takie podejrzenie u pacjenta. To właśnie oni powinni skierować pracownika na badania w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej lub też braku podstaw do jej rozpoznania.
Warto wiedzieć, że osobą uprawnioną do zgłoszenia choroby zawodowej jest również sam pracownik lub były zatrudniony w zakładzie pracy. W takim przypadku jednak zgłoszenia dokonuje się za pośrednictwem lekarza, który sprawuje nad pracownikiem profilaktyczną opiekę zdrowotną. Podejrzenie choroby zawodowej należy zgłosić dwóm podmiotom:
Dopełniając tego obowiązku trzeba pamiętać, że zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej dokonać należy niezwłocznie. Co więcej, konieczne będzie także wypełnienie formularza. Ten określony został w rozporządzeniu w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób. Wyjątkiem jest sytuacja, w której dochodzi do podejrzenia, że choroba zawodowa była przyczyną śmierci pracownika. W takim przypadku zgłoszenia należy dokonać telefonicznie.
Rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika to również obowiązki pracodawcy. Przede wszystkim powinien on ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej, jej charakter czy też wymiar zagrożenia tą chorobą. Ponadto, konieczne jest niezwłoczne usunięcie czynników, które powodują powstanie chorób zawodowych lub zastosowanie właściwych środków zapobiegawczych. Podmiot zatrudniający jest też zobowiązany do realizowania zaleceń lekarskich i prowadzenia rejestru. W nim powinny być wpisywane przypadki stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby.
Jakie obowiązki ma pracodawca po rozpoznaniu choroby zawodowej u pracownika?
Rozpoznanie choroby zawodowej powinno być potwierdzone stosownym orzeczeniem wydanym przez lekarza. W takiej sytuacji pracodawca jest zobowiązany przenieść pracownika do innej pracy, w której nie będzie on narażony na działanie szkodliwego czynnika. Warto przy tym wiedzieć, że przeniesienie powinno odbyć się na czas wskazany w orzeczeniu lekarskim. Dodatkowo, jeżeli wykonywanie obowiązków służbowych na innym stanowisku wiąże się z obniżeniem wynagrodzenia, to podmiot zatrudniający jest zobowiązany wypłacić podwładnemu dodatek wyrównawczy. Taki przysługuje pracownikowi przez okres, który nie przekracza 6 miesięcy.
Każdy pracownik, u którego stwierdzono choroby zawodowe liczyć może na wypłatę określonych świadczeń finansowych. Ich wysokość zależy nie tylko od rodzaju schorzenia, ale również od stopnia uszkodzenia organizmu. Osobom aktywnym zawodowo, które poniosły szkodę na zdrowiu w wyniku choroby zawodowej przysługuje jednorazowe odszkodowanie. Na dodatkowe świadczenia mogą liczyć osoby, które straciły zdolność do pracy poza pokryciem kosztów leczenia należy im się również zaopatrzenie w niezbędny sprzęt ortopedyczny. Poza świadczeniami krótkoterminowymi (na przykład zasiłek rehabilitacyjny), wypłacane są również zasiłki długotrwałe. O przyznaniu tych drugich zawsze decyduje lekarz orzecznik ZUS.
Z punktu widzenia pracodawcy, u podwładnego którego stwierdzono chorobę zawodową, konieczne jest to, aby zadbał on o jego stanowisko pracy. Zgodnie z art. 230 § 1 Kodeksu pracy, w razie stwierdzenia u pracownika objawów wskazujących na powstanie choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany na podstawie orzeczenia lekarskiego przenieść pracownika do innej pracy. Powinno się to odbyć w terminie określonym przez specjalistę. Przydzielając pracownikowi nowe stanowisko pracodawca powinien mieć na uwadze również to, aby wykonywanie pracy na nim nie narażało zatrudnionego na działanie czynników, które wywołały objawy choroby zawodowej. Podobne wytyczne ustawodawca ustanowił w razie stwierdzenia niezdolności do wykonywania dotychczasowej pracy.
Obowiązek przeniesienia pracownika na inne stanowisko
Zgodnie z przepisami zawartymi w art. 231 Kodeksu Pracy, podmiot zatrudniający powinien przenieść na inne stanowisko pracownika, który stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zwodowej i nie został uznany za niezdolnego do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Istnieje wykaz chorób zawodowych, który opisuje objawy chorób i wskazuje, które zawody są obciążone ryzykiem zachorowania. W wykazie chorób zawodowych pojawiają się takie dolegliwości, jak na przykład zatrucia substancjami chemicznymi, zapalenia alergiczne, choroby narządu głosu, nowotwory, choroby skóry czy układu wzrokowego. Niektórzy pracownicy są narażeni na szczególne ryzyko, dlatego objawy mogą być przyporządkowane do stanowiska. Przykładowo, choroby zawodowe nauczycieli to zaburzenia narządu głosu wywołane nadmiernym wysiłkiem głosowym, który trwa co najmniej 15 lat. Wykaz chorób zawodowych znajduje się w rozporządzeniu z 2009 roku i to on określa między innymi choroby zawodowe nauczycieli.
Więcej informacji dotyczących wykazu chorób zawodowych możesz znaleźć w artykule: Wykaz chorób zawodowych.
