Państwowa Inspekcja Pracy - co trzeba o niej wiedzieć?

Państwowa Inspekcja Pracy

Państwowa Inspekcja Pracy, w skrócie PIP, to główny organ nadzorujący i egzekwujący należyte przestrzeganie prawa pracy w Polsce. PIP działa na podstawie ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy z 13 kwietnia 2007 i podlega Sejmowi. W skład Inspekcji wchodzi Główny Inspektorat Pracy (GIP), 16 inspektoratów wojewódzkich oraz Wrocławski Ośrodek Szkolenia.

PIP została powołana do życia dekretem w 1919 roku. Od tamtej pory do jej głównych zadań należy analiza legalności zatrudnienia wśród umów o pracę, umów cywilnoprawnych oraz umów dotyczących zatrudnienia osób młodocianych i niepełnosprawnych. Do tego dochodzi konieczność sprawdzenia stanu zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wyliczeń stawek godzinowych i nadliczbowych, urlopów oraz zasadność wysokości wynagrodzenia. Jest służbą pożytku publicznego. Działa równocześnie wobec wszystkich stron ogólnego stosunku pracy na terytorium całego kraju.

Kontrole Państwowej Inspekcji Pracy

Kontrole Państwowej Inspekcji Pracy mają szeroki zasięg, dlatego większość pracodawców oczekuje informacji o planowanej wizycie. Inspekcja może poinformować pracodawcę o zamiarze pojawienia się w zakładzie, jednak wcale nie musi tego robić. Istnieją sytuacje, kiedy komisja może pojawić się w miejscu pracy całkiem nieoczekiwanie i to o każdej porze – przedsiębiorca zaś nie ma prawa podważać takiej decyzji, nawet jeżeli w zakładzie trwa już inna kontrola, przykładowo z ZUS, Urzędu Skarbowego lub firmy audytorskiej.

Co więcej, w większości przypadków pracodawca nie może oczekiwać, że inspektor przyzna czy kontrola została przeprowadzona w wyniku prywatnej skargi, chyba że osoba skarżąca podpisała pisemną zgodę na ujawnienie danych. Inspektor przeprowadzający kontrolę po wylegitymowaniu się uzyskuje niemal nieograniczony dostęp do firmowej dokumentacji, wszelkich informacji oraz obiektów, o ile zostały one zasadnie ujęte w przedmiocie kontroli.

Coraz powszechniejsze staje się dokumentowanie przez inspektorów przebiegu kontroli za pomocą aparatów cyfrowych oraz innych urządzeń służących do rejestrowania obrazu i dźwięku. Jest to wygodna, rzetelna i wiarygodna forma zebrania materiału kontrolnego, zwłaszcza w kwestiach związanych z wypadkami w pracy i przepisami BHP.

Kary pokontrolne PIP

Kontrola PIP może zakończyć się wynikiem pozytywnym lub stwierdzeniem nieprawidłowości. Mniejsze uchybienia zostają skorygowane przez inspektora ustnie już w trakcie kontroli. W przypadku poważniejszych naruszeń inspektor podejmuje decyzję o wystawieniu wystąpienia, wydaniu nakazu lub nałożeniu kary finansowej. Typ i wielkość sankcji zawsze pozostaje w zgodzie z regulacjami prawnymi.

Wystąpienie to raport pokontrolny będący jednocześnie rekomendacją korygującą. Pracodawca ma 30 dni na odniesienie się do raportu i wskazania terminu realizacji planu naprawczego. Z kolei nakaz to już narzędzie egzekwowania administracyjnego, a jego niewykonanie traktowane jest w kategorii wykroczenia. Inspekcja może także zakończyć się mandatem karnym.

Szukasz pracy?

Doradca ds. Sprzedaży i Usług

PeoplePro

• Gorzów Wielkopolski

Dodana 27 kwi 2025

Doradca ds. Sprzedaży i Usług

PeoplePro

• Poznań

Dodana 27 kwi 2025

Doradca ds. Sprzedaży i Usług

PeoplePro

• Szczecin

Dodana 27 kwi 2025

Doradca ds. Sprzedaży i Usług

PeoplePro

• Bielsko-Biała

Dodana 27 kwi 2025

Doradca ds. Sprzedaży i Usług

PeoplePro

• Oleśnica

Dodana 27 kwi 2025

Praca Warszawa Praca Wrocław Praca Kraków Praca Katowice

Państwowa Inspekcja Pracy i BHP

Duża część działań PIP koncentruje się na monitorowaniu poziomu przestrzegania przepisów BHP – zwłaszcza z perspektywy przedsiębiorcy. Pracodawca ma bezwzględny obowiązek ochrony życia i zdrowia pracowników za pomocą określonych procedur i odpowiedniego sprzętu. Jedną z takich procedur jest przygotowanie pracownika do zajmowanego stanowiska wraz z uświadomieniem go o ryzyku oraz sposobach radzenia sobie z zagrożeniami. W tym celu pracodawca musi sam zdobyć niezbędna i aktualną wiedzę, a następnie zapewnić ją podwładnym.

Wyróżnia się dwa główne typy szkoleń BHP. Pierwszym jest szkolenie wstępne, które musi zostać przeprowadzone przed przystąpieniem nowego pracownika do pełnienia obowiązków. Podczas niego pracownik pozyskuje kompleksowe informacje na temat charakterystyki zagrożeń na stanowisku pracy oraz firmowych procedur postępowania. Drugim typem szkoleń BHP jest szkolenie okresowe, które jest powtórzeniem i ugruntowaniem zdobytej wcześniej wiedzy. Może również polegać na dodaniu nowych informacji, na przykład w wyniku modernizacji sprzętów i obiektów w miejscu pracy. Każde szkolenie BHP to nie tylko wymóg PIP i prawa pracy, ale inwestycja we wzrost bezpieczeństwa całego przedsiębiorstwa w przyszłości.

Wyżej wspomniany przepis nie obowiązuje jednak wszystkich pracodawców, a jedynie tych, których przeważająca działalność mieści się maksymalnie w trzeciej kategorii ryzyka.

Co sprawdza Inspekcja Pracy?

Zgłoszenie do Państwowej Inspekcji Pracy skutkuje kontrolą w zakładzie pracy – jest ona przeprowadzana przez inspektorów. Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie inspektorowi pracy odpowiednich warunków i środków do efektywnego przeprowadzenia kontroli – podstawą jest przedstawienie wymaganych przez inspektora materiałów i dokumentów. Inspektorat pracy ma prawo do sprawdzenia wszelkich zagadnień związanych z przestrzeganiem zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Oznacza to, że kontroli podlegają badania lekarskie pracowników, a także szkolenia pracowników i pracodawcy w zakresie BHP. Inspektor ocenia też ryzyko zawodowe i sprawdza częstotliwość występowania wypadków przy pracy w danej firmie oraz stan pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.

Główna Inspekcja Pracy dokonuje też kontroli stosunku pracy – sprawdzeniu podlegają akta osobowe pracowników oraz zasady zawierania i rozwiązywania umów o pracę. Pracodawca musi przedstawić niezbędne zaświadczenia, zezwalające na dopuszczenie pracowników do pracy. Inspektor szczegółowo analizuje kwestie związane z legalnością zatrudnienia i to, czy w danym zakładzie pracy wszyscy pracują legalnie. Oprócz tego kompleksowemu audytowi podlegają wynagrodzenia za pracę oraz inne świadczenia, które wynikają ze stosunku pracy. Urzędników najbardziej interesuje terminowość wypłacania pracownikom wynagrodzenia, a także metodyka dokonywania ewentualnych potrąceń czy ustalania wysokości wynagrodzenia, premii, dodatków i nagród.

Krajowa Inspekcja Pracy dokonuje również rewizji czasu pracy, zwłaszcza w kwestiach związanych z pracą w godzinach nadliczbowych, pracą w niedziele i święta oraz zapewnianiem pracownikom wymaganych prawem okresów odpoczynku. Sprawdzeniu podlegają zakładowe przepisy o przerwach w pracy i dyżurach oraz prawidłowość ustalania wymiaru urlopu pracowników. Inspektor pracy zwykle interesuje się także przestrzeganiem przez pracodawcę uprawnień związanych z rodzicielstwem, zatrudnieniem młodocianych oraz osób niepełnosprawnych. Podstawę prawną stanowi ustawa z 6 marca 1981 roku o Państwowej Inspekcji Pracy.

W 2019 roku Państwowa Inspekcja Pracy planuje przeprowadzić ponad 70 tysięcy kontroli, kładąc szczególny nacisk właśnie na kwestie ochrony pracowniczej oraz przestrzegania przepisów BHP.

Państwowa Inspekcja Pracy działa na podstawie ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 roku o Państwowej Inspekcji Pracy. Zgodnie z art. 1 przywołanej ustawy, Inspekcja jest organem powołanym do „sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej w zakresie określonym w ustawie”. Jej pracownicy – inspektorzy mają szereg uprawnień w zakresie kontroli poszczególnych podmiotów.
 

Państwowa Inspekcja Pracy - zakres działania
 

Informacje o zakresie działania Państwowej Inspekcji Pracy znaleźć można w wyżej wymienionej ustawie. Zgodnie z art. 10 podmiot ten jest upoważniony do:

1. nadzoru i kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych,

2. kontroli legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, wykonywania działalności oraz kontroli przestrzegania obowiązku:

• informowania powiatowych urzędów pracy przez bezrobotnych o podjęciu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności,
• opłacania składek na Fundusz Pracy,
• dokonania wpisu do rejestru agencji zatrudnienia działalności, której prowadzenie jest uzależnione od uzyskania wpisu do tego rejestru,
• prowadzenia agencji zatrudnienia zgodnie z warunkami określonymi w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,

3. podejmowania działań polegających na zapobieganiu i ograniczaniu zagrożeń w środowisku pracy, a w szczególności:

• badanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz kontrola stosowania środków zapobiegających tym wypadkom,
• analizowanie przyczyn chorób zawodowych oraz kontrola stosowania środków zapobiegających tym chorobom,
• inicjowanie prac badawczych w dziedzinie przestrzegania prawa pracy, a w szczególności bezpieczeństwa i higieny pracy,
• inicjowanie przedsięwzięć w sprawach ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym,
• udzielanie porad służących ograniczaniu zagrożeń dla życia i zdrowia pracowników, a także w zakresie przestrzegania prawa pracy.

Z powyższego widać, że w praktyce działania Państwowej Inspekcji Pracy są szerokie. Poza kwestią sprawdzania bezpieczeństwa w zakładzie pracy, inspektorzy mają uprawnienia do tego, by skontrolować legalność zatrudnienia.
 

Inspektor pracy - jakie ma uprawnienia
 

Kontrole w zakładach pracy przeprowadzają inspektorzy. Ustawodawca wyposażył ich w szereg uprawnień, z których mogą korzystać, by prawidłowo ocenić ryzyko niebezpieczeństwa w kontrolowanej firmie pracy i sprawdzić, czy pracodawca zatrudnia wyłącznie legalnie. Z tego względu przysługuje im m.in. swobodny wstęp na teren zakładu pracy i do wszystkich jego pomieszczeń, mogą też przeprowadzać oględziny maszyn i urządzeń znajdujących się na terenie firmy. Pracodawca nie może odmówić inspektorom wglądu do dokumentacji zakładu pracy czy do akt osobowych zatrudnionych. Zdarza się, że by prawidłowo ocenić ryzyko czy bezpieczeństwo maszyn, z uwagi na specyfikę zakładu pracy, inspektorzy muszą skorzystać z pomocy zewnętrznych podmiotów. Ustawodawca przyznał im możliwość współpracy m.in. z biegłymi czy laboratoriami.
 

Państwowa Inspekcja Pracy - wyniki kontroli
 

Inspektorzy Powiatowej Inspekcji Pracy najczęściej nie nakładają na pracodawców grzywien, jeżeli nie jest to konieczne. Takie są stosowne dopiero wówczas, gdy osoba prowadząca działalność gospodarczą nie dostosowała się do zaleceń inspektorów. Informacje o tych znaleźć można w protokole z przeprowadzonej kontroli. Jeżeli inspektorzy nie stwierdzą podczas podejmowanych działań żadnych uchybień, zamiast protokołu, sporządzają notatkę urzędową.