Najpopularniejszym wciąż sposobem zatrudniania są umowy o pracę – na czas określony i nieokreślony. Niemniej, pojawienie się umów cywilnoprawnych, a także licznych ulg dla przedsiębiorców z nimi związanych, coraz częściej uważa się nadużywanie zawierania umów zlecenia i umów o dzieło, zamiast tradycyjnych umów o pracę. Choć wiele się mówi o pracy ludzi młodych na umowach cywilnoprawnych, to brakuje szczegółowych statystyk wskazujących na to, ile osób rzeczywiście świadczy pracę na podstawie takich umów. Szacunki są bardzo zróżnicowane, część opracowań do umów cywilnoprawnych wlicza również umowy o pracę na czas określony, gdyż są one mniej stabilne niż umowy o pracę na czas nieokreślony. Ma to swoje konsekwencje chociażby we właśnie omawianym zasiłku macierzyńskim.
Wniosek o urlop macierzyński
Wniosek o urlop macierzyński niezbędny jest do ustalenia jego wymiaru. Rodząc jedno dziecko kobieta zyskuje prawo do 20 tygodni urlopu, przy ciąży bliźniaczej – 31 tygodni, przy trojaczkach 33 tygodnie, czworaczkach – 35 tygodni, a przy pięcioraczkach – 37 tygodni. Złożenie wniosku jest konieczne niezależnie od rodzaju umowy o pracę wówczas, gdy część urlopu macierzyńskiego ma zostać wykorzystana jeszcze przed narodzinami dziecka. Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem, przed datą porodu można wykorzystać maksymalnie z 6 tygodni. Resztę zaś dopiero po narodzinach potomstwa. Taki wniosek powinien zawierać podstawowe dane, czyli imię i nazwisko, a także datę od które urlop miałby obowiązywać. Niezbędne jest też dołączenie kserokopii zaświadczenia lekarskiego o planowanej dacie porodu. W sytuacji, gdy urlop macierzyński ma rozpocząć się dopiero po urodzeniu dziecka, pracodawcy wystarczy przedłożyć zaświadczenie o porodzie ze szpitala oraz akt urodzenia potomka. Złożenie wniosku o urlop macierzyński nie jest więc konieczne.
Pracujesz na umowę cywilnoprawną? Złóż wniosek o ubezpieczenie chorobowe
Osoby, które świadczą pracę w oparciu o umowę cywilnoprawną, mogą przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. To właśnie ono pozwoli im skorzystać z płatnego urlopu macierzyńskiego czy wychowawczego. Trzeba przy tym pamiętać o formalnościach, czyli o złożeniu stosownego wniosku. Najlepiej zrobić to od razu przy zawieraniu umowy z pracodawcą. Dlaczego? Choć prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje zawsze od pierwszego dnia ubezpieczenia, to w praktyce można mieć problem z uzyskaniem zasiłku chorobowego. Aby pracownik mógł skorzystać z takiego, musi upłynąć 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia. Tylko nieliczna grupa może liczyć na to, że będą ubezpieczeni już od dnia złożenia wniosku.
Co daje ubezpieczenie?
Zasiłek macierzyński przysługuje każdej kobiecie, która jest ubezpieczona i która w okresie trwania ubezpieczenia chorobowego urodziła lub przyjęła na wychowanie dziecko. Pracownice, które świadczą pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej i w przyszłości chcą skorzystać z zasiłku macierzyńskiego, muszą zadbać o to, aby zostać do takiego zgłoszone. Jest to możliwe tylko wówczas, gdy podlegają ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym. Trzeba przy tym pamiętać, że osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia ? jeżeli są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych czy studentami do ukończenia 26 lat ? nie podlegają ubezpieczeniom społecznym. Inaczej mówiąc, nie mogą one liczyć na to, że po urodzeniu lub przyjęciu na wychowanie dziecka otrzymają zasiłek z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Praktyka ZUS
Z punktu widzenia kobiety, która chce w przyszłości korzystać z urlopu macierzyńskiego czy wychowawczego, istotna jest też praktyka Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Mowa tu o tym, że urzędnicy bacznie przyglądają się takim sytuacjom, w których doszło do zatrudnienia kobiety w zaawansowanej ciąży. W takim przypadku nierzadko zdarza się, że inspektorzy stwierdzają, że umowa została zawarta wyłącznie dla pozoru. Warto przy tym jednak wiedzieć, że nie każdą umowę ZUS może zakwestionować. W tej sprawie wypowiadał się niejednokrotnie Sąd Najwyższy. W wyrokach wskazywał on przy tym, że zawarcie umowy w okresie ciąży nie może być traktowane jako naganne nawet w takiej sytuacji, gdy głównym motywem było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego. Dzieje się tak dlatego, że należy pod uwagę wziąć zwrot dla pozoru – mowa o takiej sytuacji, w której faktycznie pracownica nie podjęła pracy.
Nawet po rozwiązaniu umowy
Z punktu widzenia osób, które świadczą pracę w oparciu o umowy cywilnoprawne ważne jest, że zasiłek macierzyński przysługuje im za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy. W praktyce mowa o tym, że kobieta liczyć może na ochronę na identycznych zasadach, jak kobiety zatrudnione w oparciu umowy o pracę – czyli nawet wtedy, jeżeli przed upływem urlopu macierzyńskiego umowa uległaby rozwiązaniu. Wówczas może ona z niego w dalszym ciągu korzystać. Dzieje się tak dlatego, że w takiej sytuacji płatnikiem świadczeń jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Warto wiedzieć, że wypłata zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia chorobowego jest możliwa w następujących okolicznościach:
- w sytuacji, gdy tytuł do ubezpieczeń społecznych wygasł w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego;
- wtedy, gdy umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy przedłużona została do chwili porodu,
- w takiej sytuacji, gdy zatrudnienie ustało w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy, w której kobieta była zatrudniona;
- jeśli dziecko urodzone zostanie już po ustaniu ubezpieczenia chorobowego (zatrudnienia), jednak zatrudnienie ustało w okresie ciąży z naruszeniem przepisów prawa przez pracodawcę;
- kiedy dziecko zostanie urodzone lub przyjęte na wychowanie w trakcie trwania urlopu wychowawczego.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego
Wiele osób zastanawia się ile wynosi zasiłek macierzyński. Na początku zaznaczmy, że do pobierania pieniędzy jest uprawniony tylko jeden z rodziców. Nie ma zatem takiej możliwości, aby zasiłek był przyznany równocześnie matce i ojcu czy też był dzielony po połowie. Przez rok następującym osobom jest wypłacany 1 tysiąc złotych na rękę:
- bezrobotnym zarejestrowanym w urzędzie pracy,
- pracującym na umowę o dzieło bez względu na dochód,
- rolnikom,
- studentom,
- osobom, których dochód jest niewielki i naliczone świadczenie wyniesie poniżej 1 tys. zł, kwota zostanie wyrównana do okrągłego tysiąca.
W przypadku osób, które pracują na etacie, kwestia wysokości zasiłku macierzyńskiego prezentuje się następująco:
W związku z tym, że dodatkowy urlop macierzyński w wymiarze 6 tygodni jest obecnie dołączony do urlopu rodzicielskiego, który teraz ma wymiar 32 zamiast 26 tygodni, to przez pierwszych 6 tygodni urlopu rodzicielskiego wypłacane będzie 100% zasiłku, a przez kolejne 26 tygodni 60%. Jeśli jednak kobieta już na początku zadeklaruje, że to ona będzie opiekować się dzieckiem przez 12 miesięcy, to przez rok będzie otrzymywała równy zasiłek w wysokości 80% wynagrodzenia. Ta regulacja dotyczy zarówno osób zatrudnionych na pełen etat, jak i w innym jego wymiarze.
Zasiłek rodzicielski
Zasiłek rodzicielski, jak sama nazwa wskazuje, przysługuje wówczas, gdy urodzi Ci się dziecko. Nie jest to wyłączna sytuacja. Inną szansą na otrzymanie zasiłku rodzicielskiego jest przyjęcie dziecka w wieku do ukończenia 7 roku życia albo dziecka wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego do ukończenia przez nie 10 roku życia na wychowanie i wystąpi się do sądu o jego przysposobienie, albo przyjmie dziecko na wychowanie w tym wieku w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej.
Zasiłek przysługuje w wymiarze do 32 tygodni, jeśli na świat przyszło jedno dziecko albo jedno dziecko zostało przyjęte na wychowanie. Na zasiłek rodzicielski do 34 tygodni mogą liczyć osoby, którym urodziło się dwoje lub więcej dzieci przy jednym porodzie albo przyjęły na wychowanie równocześnie dwoje lub więcej dzieci. Zasiłek rodzicielski może zostać podzielony na maksymalnie 4 części, liczone w tygodniach następujących po sobie, gdzie każda z nich nie może być krótsza aniżeli 8 tygodni. Co więcej, połowa zasiłku (16 tygodni) może zostać odłożona na później, a następnie wykorzystana w dowolnym momencie, aż do czasu, gdy dziecko skończy 6 lat.
Okres rodzicielstwa to szczególne chwile. Państwo stara się wspierać świeżo upieczonych rodziców, a jedną z takich form wsparcia stanowi urlop macierzyński i towarzyszący mu zasiłek. Dzięki temu matka może dojść do siebie po narodzinach malucha i dbać o niego w tych najważniejszych chwilach życia, a ojciec również im towarzyszyć za sprawą urlopu ojcowskiego czy urlopu rodzicielskiego.
