Pracownik - prawa i obowiązki

Nielegalne działania w firmie - jak uniknąć błędów?

9 sierpnia 2023

4 z 5

Ocena: 4 z 5 | 19 głosów

19 głosów

3 komentarze
Nielegalne działania w firmie - jak uniknąć błędów?
Eksploruj ryzyko i konsekwencje niezgodnego z prawem działania w firmie. Dowiedz się, jak bezprawne działania mogą wpłynąć na reputację firmy i jak ich unikać.

Obchodzenie przez pracodawców przepisów to jeden z najpoważniejszych problemów rynku pracy. Najczęściej podmioty zatrudniające łamią przepisy o legalności zatrudnienia, nie potwierdzają w formie pisemnej umów o pracę czy nie zgłaszają lub też zgłaszają zatrudnionych do ubezpieczeń społecznych po terminie. Skala tych wykroczeń jest zróżnicowana, niemniej jednak stanowi poważny problem zwłaszcza, jeżeli pracownik nie wie, w jaki sposób może upomnieć się o swoje prawa. Dlaczego pracodawcy łamią prawo? W jaki sposób osoba zatrudniona powinna zareagować, gdy pracodawca nie wręcza umowy lub wciąż spóźnia się z wypłatą wynagrodzenia?

Surowe kary

Zgodnie z art. 281 Kodeksu pracy każdy pracodawca, który łamie prawa pracowników może zostać ukarany wysoką grzywną w wysokości od 1 000 do nawet 30 000 złotych. Taka kara pieniężna może zostać nałożona po wykryciu nieprawidłowości związanych z faktem, że pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu:

  • zawiera umowę cywilnoprawną na warunkach, w których powinna zawrzeć umowę o pracę,
  • nie potwierdza pracownikowi na piśmie zawartej umowy o pracę,
  • wypowiada lub rozwiązuje z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia i narusza tym samym w rażący sposób przepisy prawa pracy,
  • stosuje wobec pracowników inne kary niż te, które przewidziane zostały w kodeksie pracy,
  • narusza przepisy związane z czasem pracy lub uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem czy zatrudnieniem osób młodocianych,
  • w niewłaściwy sposób postępują z dokumentami przez pozostawianie dokumentacji związanej ze stosunkiem pracy w warunkach, które grożą jej uszkodzeniem lub zniszczeniem.

Z punktu widzenia części pracodawców, którzy decydują się na łamanie przepisów, zatrudnienie pracowników ,,na czarno" jest dla nich korzystne. Mogą oni ograniczyć koszty związane z opłacaniem składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, nie odprowadzają podatku do urzędu skarbowego, wreszcie nie muszą przeprowadzać szkoleń z zakresu bhp czy opłacać badań lekarskich.

Dla optymalnego zarządzania firmą i uniknięcia ryzyk prawnych, pracodawcy powinni zawsze przestrzegać przepisów Kodeksu pracy, regularnie szkolić pracowników i unikać nielegalnych działań.

Firmy obchodzą przepisy

Część pracodawców próbuje obchodzić przepisy Kodeksu pracy. Wśród najpopularniejszych wykroczeń w tej materii wyliczyć można stosowanie nieformalnych okresów próbnych czy bezpodstawne obniżanie wysokości wynagrodzenia. W takich sytuacjach pracownicy najczęściej nie widzą szansy w walce ze swoim chlebodawcą. Państwowa Inspekcja Pracy podkreśla, że nie tylko nie znają oni procedur związanych z dochodzeniem swoich praw, ale również obawiają się, że nie będą w stanie udowodnić faktu, że rzeczywiście świadczyli pracę w danym zakładzie pracy. Dodatkowym problemem jest skomplikowana sytuacja na rynku pracy i fakt, że w niektórych częściach Polski po prostu jej brakuje. Tymczasem, jak podkreślają specjaliści, istnieje kilka dróg dochodzenia swoich praw.

Gdy pracownik nie dostaje pensji

Ta grupa pracowników, która decyduje się dochodzenie swoich praw, najczęściej pierwsze kroki podejmuje dopiero wówczas, gdy nie dostaje wynagrodzenia za swoją pracę. Takie sytuacje mają miejsce głównie w branży handlowej czy budowlanej. Wówczas też inspektorzy prowadzący kontrolę w siedzibie firmy często mają problem z udowodnieniem nielegalnego jej działania. Zazwyczaj pracodawca odpowiednio wcześniej przygotowuje się do tego, aby niemożliwe było wykazanie, że dana osoba świadczyła na jego rzecz pracę. Co więcej, często problemem jest nawet uzyskanie świadków, jeżeli są nimi pracownicy firmy. W takiej sytuacji pracownik ? choć chce ? nie ma możliwości udowodnienia, że rzeczywiście pracował. Z tego też względu specjaliści zajmujący się tą tematyką podkreślają, że tak ważne jest podpisanie stosownej umowy.

Umowa - zabezpieczenie pracownika

Szukasz pracy?
Dodana

Praca dodatkowa- tygodniówki- Rybitwy - zmiany nocno-poranne

TWG Polska Sp. z o.o.

  • Kraków
  • 28-28 zł / h
Dodana
Aplikuj bez CV

SPECJALISTA DS. CZASU PRACY I METODY

Electrical Components International Sp. z o. o.

  • Bielsko-Biała
Dodana

Lekka praca przy wykładaniu towaru w sklepie!

ManpowerGroup Sp. z o.o.

  • Pszczyna
Dodana

Pracownik Magazynu

Kaza Design sp. z o.o.

  • Łodygowice
Dodana

Z punktu widzenia pracownika umowa to po prostu zabezpieczenie. Otrzymuje on na piśmie nie tylko informację o wynagrodzeniu, ale również szczegółowe wytyczne dotyczące jego zakresu obowiązków. Jeżeli pracodawca działa niezgodnie z prawem ? nie wypłaca wynagrodzenia, nie przestrzega przepisów z zakresu bhp narażając tym samym zatrudnionego, to pracownik ma możliwość skutecznego dochodzenia swoich praw również przed sądem pracy. Niestety, dopóki osoby świadczące pracę będą godzić się na wykonywanie poleceń służbowych bez umowy, będzie wciąż dochodziło do nadużyć ze strony pracodawców. 

Trudna sytuacja na rynku pracy sprawia, że wielu pracowników szuka jakiejkolwiek pracy. Tę sytuację wykorzystują często pracodawcy, którzy - aby podporządkować sobie zatrudnionego - wykorzystują nieprecyzyjne przepisy i posuwają się do zagrywek z pogranicza prawa. Wśród najczęściej podnoszonych przez inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy problemów wskazać należy na weksle in blanco, optymalizowanie kosztów przez zawieranie niewłaściwej umowy czy organizowanie szkoleń w weekendy. W obawie przed zwolnieniem część pracowników godzi się na takie warunki. Czy można tę sytuację zmienić?

Czym jest weksel in blanco?

Najprościej mówiąc, to zabezpieczenie, które stosuje część pracodawców. Inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy od wielu lat apelują o zmianę przepisów w tym zakresie. Wskazać bowiem należy, że z wekslami in blanco spotyka się całkiem spora grupa pracowników. O których zatrudnionych mowa? Przede wszystkim o tych, którym zostaje powierzone mienie (np. sprzedawca). Podmioty zatrudniające wskazują, że w ten sposób zabezpieczają się przed nieuczciwością swoich podwładnych. Chodzi zarówno o sytuację, w której pracownik nie rozliczył się z mienia mu powierzonego, jak i ewentualne wynoszenie baz danych klientów (co ma znaczenie np. przy gabinetach odnowy biologicznej czy kosmetycznych).

Jak działają weksle in blanco? Pracodawca może je wykorzystać w sytuacji, gdy rzeczywiście pracownik okaże się nieuczciwy. Warto jednak pamiętać, że w tym względzie prawo nie chroni w odpowiedni sposób osoby zatrudnionej. W kodeksie pracy brak jest przepisu, które wprost zabraniałby stosowania weksli jako formy zabezpieczenia. Ponadto, na co zwracają uwagę pracodawcy, ustawodawca nie wskazał innej, alternatywnej formy zabezpieczenia.

Na szkolenie w weekend

Co zrobić, aby osoba, która rozpoczyna pracę w poniedziałek mogła rzeczywiście zacząć ją w ten dzień świadczyć? Rozwiązaniem stosowanym przez część pracodawców jest organizowanie szkoleń w weekendy, czyli teoretycznie dni wolne od pracy. Sprzyjają temu niejasne przepisy ? w Kodeksie pracy na próżno szukać górnego limitu godzin szkoleń, które powinny być wliczane do czasu pracy. W praktyce oznacza to, że nie wiadomo, czy rzeczywiście pracodawca powinien swojemu pracownikowi płacić za to, że odbywa on szkolenie poza godzinami pracy. Warto przy tym zauważyć, że rozbieżności dotyczą również tego, czy obowiązek wzięcia udziału w szkoleniu jest związany z koniecznością wydania przez podmiot zatrudniający polecenia służbowego. Inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy nie mają wątpliwości, że za szkolenie np. w sobotę pracownik powinien otrzymać wolne w tygodniu. Tyle jednak w teorii, gdyż w praktyce bywa różnie.

Na każde wezwanie

Do rzadkości nie należą takie sytuacje, w których pracownik pozostaje na każde wezwanie swojego przełożonego. O czym mowa? O pełnieniu dyżuru. Taki, co prawda, jest przewidziany przepisami Kodeksu pracy, choć - co warto dodać - nie powinien naruszać przepisów o wypoczynku (dobowym - 11 godzin i tygodniowym - co najmniej 35 godzin). W praktyce bywa zaś odwrotnie. Jeżeli bowiem pracownik jest wciąż pod telefonem komórkowym i czeka na wytyczne od pracodawcy, najczęściej nie może on liczyć na wypoczynek, gdyż musi być przygotowanym do podjęcia pracy w każdej chwili. Oznacza to, że nie jest w stanie zaplanować np. wolnego popołudnia zgodnie z własnymi potrzebami, ale musi uwzględniać w planach ewentualny telefon od przełożonego. Takie działanie jest niezgodne z prawem i w tym temacie wypowiadał się wielokrotnie Sąd Najwyższy.

Umowa o pracę czy dzieło? A może zlecenie?

Ustawodawca daje stronom dużą dowolność w zakresie podpisywania umów. Jednocześnie w Kodeksie pracy znaleźć można informacje na temat tego, kiedy niezbędne jest podpisanie umowy o pracę (ustawodawca wymienia przesłanki świadczące o zawarciu stosunku pracy). Niestety, inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy wciąż wskazują, że do łamania prawa dochodzi najczęściej na tej płaszczyźnie. Choć optymalizowanie kosztów i czynniki ekonomiczne sprawiają, że pracodawcy najczęściej zatrudniają w oparciu o umowy cywilnoprawne (choć powinni z pracownikiem podpisać umowę o pracę), to do nadużyć dochodzi również w zakresie wpisywania do umowy tylko części etatu zamiast rzeczywistych godzin.

Pracownicy Państwowej Inspekcji Pracy już od dawna podnoszą, że część przepisów, które znajdują się w Kodeksie pracy jest niedostosowana do realiów. Problemem jest przede wszystkim art. 29 § 2: ,,Umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien, najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika, potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków". Przepis ten nie precyzuje, czy pracodawca powinien potwierdzić swojemu podwładnemu ustalenia przed rozpoczęciem przez niego pracy, czy też pod koniec dnia. I właśnie tę furtkę wykorzystują nieuczciwi pracodawcy. Dodatkowym problemem jest fakt, że podmiot zatrudniający ma aż 7 dni na to, aby zgłosić osobę zatrudnioną do ZUS.

Bez umowy, czyli bez przeszkolenia

Pracodawcy, którzy wykorzystują art. 29 Kodeksu pracy często nie stosują się do pozostałych wytycznych ustawodawcy. Odnosi się to m.in. do konieczności przeszkolenia pracowników zanim zostaną oni dopuszczeni do wykonywania zadań służbowych. W efekcie problem jest olbrzymi i dotyczy również bezpieczeństwa osób, które świadczą pracę. Pracownicy Państwowej Inspekcji Pracy, którzy niejednokrotnie podnosili kwestie konieczności zmiany przepisów Kodeksu pracy w tej kwestii zauważają również, że korzystne może być wprowadzenie rozwiązań takich, jakie są na Zachodzie. Chodzi o to, aby jeszcze przed dopuszczeniem do pracy pracownik posiadał umowę i był ubezpieczony.

Problem Skutki dla pracodawców Proponowane rozwiązania Odniesienia prawne
Niezgodne z prawem formy zatrudnienia Ryzyko kar finansowych, uszczerbek na reputacji firmy Poprawne klasyfikowanie form zatrudnienia, konsultacje prawne Art. 29 Kodeksu pracy
Brak umowy przed rozpoczęciem pracy Wystawienie się na dodatkową karę umowną, narażenie pracowników na niebezpieczeństwo Wprowadzenie procedur wewnętrznych zapewniających zawieranie umów przed rozpoczęciem pracy Proponowane zmiany w Art. 29 Kodeksu pracy
Pracownicy "na czarno" Wysokie kary finansowe, brak ubezpieczenia pracowników Regularne audyty HR, wprowadzenie procedur zgłaszania do ZUS Regulacje dotyczące zatrudnienia i ZUS
Niedozwolone praktyki rynkowe Nielegalne działania, ryzyko reputacji i sankcji Szkolenia dla pracodawców, monitoring wewnętrzny Kodeks pracy i regulacje rynkowe

Zbyt wysokie koszty pracy?

Pracodawcy wskazują, że problemem nie jest art. 29 kodeksu pracy, ale fakt, że koszty związane z zatrudnieniem pracownika są zbyt duże. Rozwiązaniem nie jest również zatrudnianie w oparciu o umowy cywilnoprawne, gdyż - w niektórych przypadkach - także konieczne jest zadbanie o przeszkolenie pracownika z zakresu zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Podmioty zatrudniające wskazują przy tym, że rozwiązaniem mogłoby być obniżenie kosztów pracy, w tym przede wszystkim wysokości składek odprowadzanych do ZUS, które występują po stronie pracodawcy. Ograniczając wydatki, możliwe byłoby tworzenie nowych miejsc pracy.

Szykują się zmiany

Skala problemu jest tak duża, że art. 29 Kodeksu pracy ma zostać zmodyfikowany. Prace wciąż trwają, wiadomo jednak, że w ostatecznym kształcie przepis ma wyglądać tak, aby pracodawca był zobowiązany wręczyć pracownikowi umowę jeszcze nim zacznie wykonywać swoje obowiązki. Podpisanie umowy nie ma przy tym odbywać się w dniu, w którym osoba zatrudniona przystępuje do pracy, ale wcześniej. W ten sposób problem z nadużyciem prawa przez część pracodawców ma zostać całkowicie wyeliminowany. Podmioty, które będą łamać przepisy mają być karane finansowo, choć nie wiadomo jeszcze, jak wysokie będą to kary i czy rzeczywiście będą odstraszać.

Inspektorzy rozkładają ręce

Aktualnie, nawet jeżeli inspektor słyszy, że cała załoga jest pierwszy dzień w pracy - co wydaje się oczywiście niemożliwe - nie ma możliwości sprawdzenia tego. Takiego pracodawcę można tylko i wyłącznie cyklicznie kontrolować, ale i to niewiele pomaga, gdyż rotacja pracowników w takich zakładach pracy jest bardzo duża. W efekcie zatem pracownicy świadczą pracę ,,na czarno", nie otrzymując często pełnego wynagrodzenia. Taka osoba jest też znacznie mniej chroniona - nie może liczyć na pomoc medyczną, nie przysługuje jej szereg świadczeń, w tym choćby urlop. Jeżeli ulegnie wypadkowi - nawet podczas wykonywania zadań służbowych - to nie zostanie on uznany za wypadek przy pracy. Czy zmiana przepisów pomoże? Specjaliści wskazują, że przede wszystkim pozwoli skutecznie walczyć z nadużyciami, które mają miejsce obecnie.

Jak unikać bezprawnych działań w zatrudnieniu?

Dla pracodawców, kluczem do uniknięcia nielegalnych działań jest edukacja i ciągłe monitorowanie zmian w przepisach prawa. Szkolenia dla działu HR oraz kierowników mogą pomóc w zrozumieniu obowiązujących przepisów. Ważne jest też, aby regularnie przeglądać umowy o pracę i dostosowywać je do aktualnych wymogów. Korzystanie z pomocy prawników specjalizujących się w prawie pracy może okazać się nieocenione w zapobieganiu potencjalnym problemom.

Skutki niezgodnego z prawem zatrudnienia

Bezprawne działania w obszarze zatrudnienia nie dotyczą jedynie firm. Mają one również bezpośredni wpływ na pracowników. Jeżeli pracownik jest zatrudniony w sposób niezgodny z prawem, może to wpłynąć na jego prawa, takie jak dostęp do świadczeń zdrowotnych czy emerytalnych. Dla pracodawcy, działania niezgodne z prawem mogą skutkować również dodatkową karą umowną, która może być znacząca w przypadku wielu naruszeń. Dla pracodawcy, z punktu widzenia reputacji, ryzyko wynikające z bezprawnego działania firmy może być ogromne, narażając markę na potencjalne bojkoty i negatywne opinie w mediach.

To może Cię również zainteresować

Prawa pracownika - nawet nie wiesz, ile Ci się należy

Najczęściej zadawane pytania

Jakie są najczęstsze nielegalne działania pracodawców?

Najczęstsze nielegalne działania to omijanie przepisów Kodeksu pracy, nieprawidłowe zatrudnianie pracowników, brak umów pisemnych czy niewłaściwe zgłaszanie do ZUS.

Jakie konsekwencje grożą za nielegalne działania w zakresie zatrudnienia?

Nielegalne działania mogą prowadzić do kar finansowych, odpowiedzialności karnej, a także do negatywnego wizerunku firmy i potencjalnych problemów z Państwową Inspekcją Pracy.

Czy są jakieś korzyści z unikania nielegalnych działań?

Tak, przestrzeganie przepisów zabezpiecza przed konsekwencjami prawnymi, buduje pozytywny wizerunek firmy i zapewnia lepsze relacje z pracownikami.

Jakie działania firmy mogą być uznane za niezgodne z prawem?

Działania takie jak zatrudnianie bez umowy, niepłacenie składek na ZUS, unikanie obowiązków w zakresie BHP czy łamanie przepisów dotyczących czasu pracy są niezgodne z prawem.

Jakie środki mogą być wdrożone w celu zapobiegania nielegalnym działaniom?

Pracodawcy powinni regularnie konsultować się z ekspertami ds. prawa pracy, szkolić pracowników w zakresie obowiązujących przepisów oraz wdrażać wewnętrzne procedury kontroli.

Autor

Artykuł został opracowany i zmodyfikowany przez kilku autorów. Poniżej podajemy dane redaktora lub autora, który dokonał ostatniej modyfikacji.

Julia Gryglak

Stażysta

Autorka artykułów dla Aplikuj.pl, copywriter

3 komentarze

Cerhjaja8

Cerhjaja8

O tym nigdy za mało. A wiemy, że takie praktyki są na porządku dziennym.
Staszek

Staszek

Zawsze lubię takie teksty gdzie dość przejrzyście są przedstawione informacje na temat takich praktyk. W wielu firmach jednak nie zmieniło się to ale idzie raczej na korzyść.
Stratka

Stratka

Taki temat dobrze dokładnie poznać, by jak się to zdarzy w firmie móc reagować i wiedzieć jaki jest schemat takich nielegalnych działań firm. Nikt nie chce być stratny.

Dodaj komentarz

Wszystkie pola muszą być prawidłowo wypełnione

Komentarz został dodany

Redakcja Aplikuj.pl zastrzega sobie prawo usuwania komentarzy obraźliwych dla innych osób lub zawierających wulgarne słowa, adresy www oraz adesy e-mail i numery telefonów.

Dbamy o Twoją prywatność

Serwis wykorzystuje pliki cookies, czyli pliki tekstowe, które za zgodą Użytkownika są przechowywane na komputerze lub urządzeniu mobilnym Użytkownika, co może wiązać się również z przetwarzaniem danych osobowych Użytkownika. Pliki cookies przetwarzane przez Aplikuj.pl Paweł Strykowski, zarejestrowany w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej pod adresem: ul. Legionów 26/28, 43-300 Bielsko-Biała, NIP: 5471567654, REGON: 070776507, w celu umożliwienia korzystania z Serwisu, jak również na potrzeby analizy zachowań Użytkownika w Serwisie, personalizacji prezentowanych Użytkownikowi treści oraz reklam, zapewnienia działania funkcji mediów społecznościowych oraz do zarządzania Serwisem. Szczegółowe informacje dotyczące plików cookies, jak również dostęp do panelu zarządzania ustawieniami cookies znajdziesz w naszej Polityce Prywatności.

Podstawą prawną przetwarzania Twoich danych osobowych zawartych w plikach cookies jest zgoda na przetwarzanie danych osobowych wyrażona poprzez akceptację wykorzystania plików cookies (art. 6 (1)(a) RODO).

Zgoda udzielona poprzez wybór opcji "Wyrażam zgodę" oznacza akceptację wszystkich wykorzystywanych w Serwisie plików cookies. Zgoda Użytkownika może być w każdym momencie zmieniona poprzez kliknięcie w link umieszczony w Polityce Prywatności.

Użytkownikom przysługują następujące prawa: prawo do żądania dostępu do swoich danych, prawo do ich sprostowania, prawo do usunięcia danych, prawo do ograniczenia przetwarzania oraz prawo do przenoszenia danych. Więcej informacji na temat przetwarzania danych osobowych, w tym przysługujących Użytkownikowi praw, można znaleźć w naszej Polityce Prywatności.

Dostosowuję swój wybór

Dokonaj szczegółowego wyboru poniższych ustawień, aby zapisać indywidualne ustawienia prywatności. Więcej szczegółowych informacji na ten temat znajdziesz w naszej Polityce Prywatności.

Pliki cookies niezbędne do świadczenia usług drogą elektroniczną Zawsze aktywne
Narzędzia statystyczne i marketingowe Google Tag Manager, Google Analytics, Google Ads, Facebook Piksel (remarketing)
Narzędzie analityczne HotJar Statystyka