Spis treści
O wypaleniu zawodowym powstało mnóstwo artykułów. Specjaliści przestrzegają przed jego skutkami. Te są naprawdę poważne, bo – jak się okazuje – zatrudniony potrzebuje od kilku do kilkunastu miesięcy, aby wypocząć. Z kolei dla pracodawcy oznacza to, że traci on świetnego pracownika. Trzeba jeszcze pamiętać o kosztach, gdyż leczenie osoby wypalonej zawodowo kosztuje naprawdę wiele – specjaliści mówią o setkach tysięcy złotych.
Objawy wypalenia zawodowego
Wypalenie zawodowe charakteryzuje się wieloma objawami, które nie zawsze są widoczne na pierwszy rzut oka.
- trudności ze snem,
- nieuzasadniony stres lub niepokój,
- problemy gastryczne,
- obniżona odporność,
- permanentne zmęczenie, które odczuwamy nawet po weekendzie lub urlopie, to tylko niektóre z oznak mówiących, że nasz organizm nie daje sobie rady z sytuacją.
Nawet najlepszy pracownik w obliczu wypalenia staję się obojętny na wynik podejmowanych działań i niezaangażowany w osiąganie celów. W kwestiach psychospołecznych taka osoba odsuwa się od współpracowników oraz klientów. Zazwyczaj łatwiej poddaje się nastrojom frustracji, przygnębienia i ogólnego zniechęcenia do wykonywania podstawowych czynności pracowniczych.
Obserwując osobę cierpiącą na wypalenie zawodowe, można zauważyć u niej kłopoty z koncentracją uwagi i realizacją zadań, które wcześniej nie stanowiły żadnego problemu. Należy pamiętać, że objawy wypalenia zawodowego nie dotyczą jedynie środowiska pracy, ale ogólnej aktywności życiowej. Wielu pracowników wypalonych zawodowo przelewa swoją bezsilność na relacje z najbliższą rodziną i znajomymi. Wyobcowanie, brak chęci do rozmowy oraz spotkań towarzyskich, a także nieumiejętność skutecznego odprężenia się to tylko nieliczne przykłady. Najczęściej analizuje się je pojedynczo – wtedy trudno stwierdzić, że pozostają ze sobą w związku, a wszystkiemu winne jest właśnie wypalenie zawodowe.
Wypalenie zawodowe – test
Syndrom wypalenia zawodowego atakuje powoli, często pozostając niezauważonym przez wiele miesięcy, a nawet lat. Mimo że jest traktowane jako choroba, nie każdy potrafi przyznać się przed samym sobą, że coś mu dolega, a niedyspozycje przypisuje zmęczeniu, pogodzie lub chwilowemu spadkowi formy. Specjaliści analizujący zjawisko wypalenia zawodowego apelują, że najprostszym sposobem na zmierzenie się z wszelkimi wątpliwościami jest wykonanie prostego testu.
- Zestaw kilkunastu pytań, pozwala na wykrycie wypalenia zawodowego, nawet we wczesnym stadium.
- Testy warto wykonać pod okiem psychologa lub mentora, którzy pomogą w jego wnikliwej analizie.
- Obecnie testy wypalenia zawodowego są na tyle popularne, że każdy ma do nich nieograniczony dostęp online. Wypełnienie ankiety testowej zajmuje zaledwie kilka minut, a raport z udzielony odpowiedzi generowany jest automatycznie.
Trzeba pamiętać, że wyniki wykonanego testu o ryzyku wypalenia to zawsze cenna informacja o naszej kondycji i predyspozycjach zawodowych.
Jak sobie poradzić, gdy już nas dopadnie?
Co zrobić, gdy pracownik stwierdzi u siebie wypalenie zawodowe? Im szybciej pracownik zda sobie sprawę z wagi problemu, tym korzystniej dla niego. Przede wszystkim wypalenie zawodowe to poważna kwestia, której nie można bagatelizować. Warto porozmawiać o swoich trudnościach z kimś zaufanym - rodziną, znajomymi, a nawet współpracownikiem. Nie zaszkodzi konsultacja ze specjalistą psychologiem, który pomoże przeanalizować potencjalne przyczyny i wdrożyć program naprawczy.
Pracownik, który zauważył lub u którego zauważano pierwsze objawy wypalenia zawodowego, powinien wyeliminować negatywnie wpływające na niego czynniki. Jeżeli wykonuje on pracę poniżej swoich umiejętności, niezbędne jest aktywne poszukiwanie innej posady. W sytuacji, gdy problemem są kontakty ze współpracownikami, może wystarczyć przeniesienie do innego działu, o ile oczywiście firma jest duża.
Jak przebiega wypalenie zawodowe?
Pracownik, którego dotknęło wypalenie zawodowe, zmienia się. Nie zawsze zmiany te są zauważalne dla jego pracodawcy czy współpracowników. Często dopiero wówczas, gdy przełożony lub współpracownik reaguje złością, lub agresją, osoby wokół zauważają, że zachowuje się on inaczej niż dotychczas. Niestety, często jest już za późno np. na zmianę zakresu obowiązków – pracownik musi skorzystać ze zwolnienia lekarskiego. Właśnie dlatego tak ważne jest, aby mieć wiedzę na temat tego, jak przebiega wypalenie zawodowe.
Według specjalistów można wskazać kilka etapów wypalenia zawodowego. Zaczyna się najczęściej niewinnie, bo pracownik odczuwa większe niż dotychczas zmęczenie. Nie zawsze łączy je z pracą – czasem uważa, że jest to związane z jego życiem rodzinnym czy natłokiem spraw osobistych. Ale już kolejny etap, dla którego charakterystyczne jest brak zaangażowania w życie firmy, pozwala podejrzewać wypalenie zawodowe. Im dłużej trwa ta faza, tym bardziej pracownik jest zmęczony – pojawia się również rozdrażnienie i agresja. Jeżeli chodzi o agresję, to najczęściej jest to agresja słowna, a rezultatem tego jest to, że coraz więcej osób nie chce z nim pracować. W sytuacji, gdy nikt nie zareaguje, a pracownik nie uda się do lekarza, wycofa się on z życia zawodowego i osobistego, mogą się przy tym pojawić u niego niepożądane objawy, np. ze strony układu pokarmowego. To reakcja organizmu właśnie na wypalenie zawodowe.
Z kolei specjalistka w dziedzinie badania wypalenia zawodowego Christina Maslach wskazuje na 3 główne fazy tego niepożądanego zjawiska:
Przede wszystkim zaczyna się od stadium wyczerpania emocjonalnego, czyli odczucia chronicznego zmęczenia, nieadekwatnego to wykonanej pracy. Co więcej, pracownik zdaje sobie sprawę, że w żaden sposób nie jest w stanie odzyskać pełni sił i zaangażowania. Kolejny etap dotyczy dystansowania się w stosunku do współpracowników, przełożonych oraz jednostek z otoczenia. Nadchodzi faza cynicznego spojrzenia na świat oraz relacje interpersonalne. Kulminacyjny moment w postępujących objawach wypalania zawodowego, nadchodzi wtedy, gdy pracownik odczuwa brak osobistych osiągnięć. Praca przestaje być aktywnością rozwojową, przez co odnotowuje się obniżone poczucie własnej wartości. Do tego dochodzi zbyt krytyczna ocena swoich dokonań oraz stopniowa utrata kontroli nad własną efektywnością.
Wypalenie zawodowe – temu można zapobiec!
Dlaczego pracownika może dotknąć syndrom wypalenia zawodowego?
- Stres – pracownik, który od długiego czasu pracuje w stresie, w pewnym momencie zaczyna mieć dość. Stres może nas mobilizować, ale na krótko. W pozostałych przypadkach stres negatywnie wpływa nie tylko na nasze zdrowie psychiczne, lecz także fizyczne. Gdy nie mamy już siły pracować, możemy np. przestać reagować na kolejne polecenia.
- Rozbieżność między naszymi celami a tym, co aktualnie robimy – praca poniżej oczekiwań i umiejętności to prosta droga do frustracji. Być może osoba, z którą pracujesz, już dawno narzeka, że się nie rozwija. Ponieważ jest ona narażona na wypalenie zawodowe, konieczna jest szybka reakcja.
Gdyby pracodawcy i pracownicy mieli większą wiedzę na temat wypalenia zawodowego, łatwiej było z nim walczyć. Podkreślają to specjaliści, którzy jednocześnie wskazują, że zapaleniu zawodowemu można zapobiec. Dużą rolę ma w tym szef – to on powinien mobilizować podwładnych, stawiać przed nimi kolejne zadania i przede wszystkim jasno wyznaczać cele. Ta ostatnia kwestia jest o tyle ważna, że w ten sposób można zapobiec stresowi.
Wypalenie zwykle kojarzy się jedynie z konkretnymi grupami zawodowymi. Zazwyczaj są to branże związane z dużą odpowiedzialności, decyzyjnością oraz oparte na kontaktach z pacjentami czy interesantami. Najnowsze raporty badaczy, stwierdzają jednak, że wypale zawodowe dotyczy wszystkich aktywnych zawodowo, w takim samym stopniu, a winą za to jest nie tylko stres czy trudności stanowiskowe, a ogólne podejście do higieny i komfortu pracy.
- Wystarczająca ilość snu i komfort wypoczynku – wyeliminuj przemęczenie i regeneruj siły fizyczne oraz mentalne
- Postaw na aktywność fizyczną i przebywanie na świeżym powietrzu – nic tak nie wzmacnia satysfakcji i pewności siebie jak dobry trening. Ponadto kontakt z innymi ludźmi oraz kojący wpływ natury z pewnością pomogą w utrzymaniu równowagi
- Kontrola wymiaru czasu pracy oraz przerwy w ciągu dnia – nadgodziny oraz zabieranie pracy do domu zaburzają poczucie zakresu obowiązków. Dzień pracy powinien być jak najbardziej usystematyzowany i uzupełniany potrzebnymi przerwami.
- Śmiech i pozytywne nastawienie – warto docenić współpracowników i tworzyć przyjazną atmosferę. Nawet błahe żarty potrafią rozładować napięcie i stres.
- Czas na urlop -specjaliści zalecają przynajmniej jeden dłuższy wypoczynek w roku, bez względu na pełnioną funkcję.
- Pasje i hobby - każda osoba aktywna zawodowo musi wydzielić sobie własną strefę czasu wolnego. Odprężenie po dniu w pracy przynoszą pasje i nieskomplikowane czynności hobbistyczne.
- Podejmowanie realistycznych wyzwań - zapewni to wyższe poczucie własnej wartości i wiarę w posiadane umiejętności. Pracownik rozwija swoją ambicję i kompetencje.
Bez wątpienia optymalnym sposobem na przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu jest znajomość tematu oraz ustalenie życiowych priorytetów. Praca nigdy nie powinna być stawiana na pierwszym miejscu, a w przypadku niepokojących objawów wypalenia zawodowego warto zgłosić się po pomoc do zaufanej osoby lub specjalisty.
