Spis treści
Czym są zamówienia publiczne?
Instytucje publiczne, m.in. administracja rządowa oraz jednostki samorządu terytorialnego, wielokrotnie kupują na rynku różnorodne towary i usługi. W myśl polskiego prawa podmioty publiczne określa się jako zamawiających. Stworzony przez polskiego ustawodawcę system zamówień publicznych dokładnie reguluje, jak powinny wyglądać procedury, według których zamawiający mogą realizować te transakcje.
Czym są zamówienia publiczne? Są to odpłatne umowy zawierane między zamawiającym a wykonawcą. Wykonawca to podmiot, który zadeklaruje, że wykona dla zamawiającego konkretną pracę bądź dostarczy określone towary.
Specjaliści podkreślają, że zamówienia publiczne są najważniejszą formą udziału sektora publicznego w europejskiej gospodarce. Dane Komisji Europejskiej mówią o tym, że wydatki na zamówienia publiczne stanowią nawet 19% PKB w całej Unii Europejskiej, co daje zawrotną kwotę 2,3 biliona euro rocznie.
W polskiej gospodarce udział zamówień publicznych w PKB wynosi minimum 10%, zaś roczne wydatki polskich instytucji na ten cel przekraczają z reguły kwotę 200 miliardów złotych.
Aukcja i przetarg – różnice
Zamówienia publiczne dla zamawiających jednostek samorządu terytorialnego mogą być przydzielane m.in. na podstawie aukcji i przetargów. Istotą aukcji jest składanie konkurencyjnych ofert dostarczenia konkretnego produktu bądź usługi. Umowa zostaje zawarta z tym podmiotem, który zaoferuje jak najniższą cenę.
- zamkniętą (określa się je wtedy też jako licytacje) - wygrywającym jest ten, kto zaoferuje najniższą cenę,
- otwartą - wygrywa ten, kto zaproponuje najlepszą ofertę.
Zawarcie umowy w wyniku aukcji następuje wtedy, gdy udzielone zostaje przybicie. Z kolei w przypadku, gdy ważność umowy uzależniona jest od spełnienia określonych wymagań wskazanych w ustawie, organizator aukcji oraz jej uczestnik, którego ofertę przyjęto, mogą domagać się zawarcia umowy.
Monter klimatyzacji-NIEMCY
Rübsam Fachkräfte GmbH & Co.KG
- Niemcy
Monter pojazdów samochodowych
JELCZ Sp. z o.o.
- Jelcz-Laskowice
Specjalista ds. Utrzymania Ruchu (Mechatronik)
Hirschvogel Components Poland Sp. z o.o.
- Gliwice
Kasjer/merchandiser w sklepie kosmetycznym/drogerii Warka
Work&Profit sp. z o.o.
- Warka
Pracownik biurowy z językiem angielskim
Intersilesia McBride
- Strzelce Opolskie
Przetarg to pojęcie, które w nierozerwalny sposób połączone jest z zamówieniami publicznymi. W polskim prawie wyróżnia się dwie możliwe formy przetargu:
- przetarg ograniczony,
- przetarg nieograniczony.
Dokładną charakterystykę obu form przetargów prezentujemy w kolejnej części poradnika.
Artykuł 703 Kodeksu cywilnego wskazuje, że oferta złożona w ramach przetargu przestaje obowiązywać, gdy wybrano inną ofertę lub gdy przetarg zamknięto bez wyboru jakiejkolwiek oferty. Obowiązkiem organizatora przetargu jest powiadomienie wszystkich uczestników przetargu na piśmie o jego wyniku bądź o zamknięciu przetargu bez wyłonienia wykonawcy.
Podstawowe tryby udzielania zamówień publicznych
Ustawa Prawo zamówień publicznych mówi, że zamówienia publiczne mogą być udzielane w kilku różnych trybach. To, który tryb zostanie zastosowany przy konkretnym zamówieniu, nie zależy od zamawiającego. Tryb zamówienia musi być dostosowany do specyfiki zamówienia - podkreślają to obowiązujące przepisy.
- Przetarg ograniczony - jest to tryb udzielenia zamówienia, w którym w odpowiedzi na ogłoszenie o zamówieniu publicznym wnioski o możliwość udziału w postępowaniu mogą składać wszyscy zainteresowani, jednak oferty mogą składać tylko ci wykonawcy, których zamawiający do tego upoważni.
- Przetarg nieograniczony - jest to tryb udzielenia zamówienia publicznego, w którym odpowiedź na ofertę zamawiającego mogą składać wszyscy wykonawcy bez wyjątku.
- Negocjacje z ogłoszeniem. Jest to tryb udzielenia zamówienia, w którym odpowiedzi na ogłoszenie o zamówieniu wnioski o dopuszczenie do udziału w postępowaniu mogą składać wszystkie podmioty zainteresowane jego wykonaniem. Zamawiający zaprasza wykonawców, którzy zostaną dopuszczeni do udziału w postępowaniu, do składania ofert wstępnych. Z każdym z wykonawców prowadzone są negocjacje w celu ulepszenia przesłanych propozycji, a na samym końcu wykonawcy proszeni są do złożenia ofert ostatecznych.
- Dialog konkurencyjny. Jest to tryb udzielenia zamówienia, w którym w odpowiedzi na ogłoszenie o zamówieniu wnioski o dopuszczenie do udziału w postępowaniu mogą składać wszyscy wykonawcy, którzy chcą zrealizować dane zamówienie publiczne. Z każdym z potencjalnych wykonawców zamawiający prowadzi negocjacje, w czasie których omawiane są dokładnie zaproponowane rozwiązania. Gdy dialog ze wszystkimi wykonawcami zostanie zakończony, są oni zapraszani do złożenia ofert.
Pozostałe tryby udzielania zamówień publicznych
- Partnerstwo innowacyjne. W tym trybie odpowiedzi na ogłoszenie o zamówieniu wnioski o dopuszczenie do udziału w postępowanie mogą składać wszyscy wykonawcy, którzy są realizacją danego zamówienia. Zamawiający zaprasza wykonawców, którzy zostali dopuszczeni do udziału w postępowaniu do składania ofert wstępnych. Z każdym z potencjalnych wykonawców prowadzone są indywidualne negocjacje, dzięki którym oferty wstępne ulegają doprecyzowaniu i ulepszeniu. Następnie wykonawcy są zaproszeni do składania ofert na prace badawczo-rozwojowe - ich celem jest opracowanie innowacyjnej usługi, produktu lub robót budowlanych. Później zamawiający realizuje zakup usług, dostaw lub robót budowlanych, które są wynikiem zrealizowanych wcześniej prac badawczo-rozwojowych.
- Negocjacje bez ogłoszenia. Tryb udzielania zamówienia publicznego, w którym zamawiający negocjuje warunki konkretnego zamówienia z wybranymi przez siebie potencjalnymi wykonawcami, którzy później są zachęcani do złożenia ofert.
- Zamówienie z wolnej ręki. Tryb udzielania zamówienia publicznego, w którym zamawiający udziela zamówienia po przeprowadzeniu negocjacji tylko z jednym wykonawcą.
Jak dokonać wyboru trybu?
Aby móc dokonać wyboru trybu, w pierwszej kolejności należy doprecyzować szczegóły zamówienia, przede wszystkim jego planowaną wartość. Uproszczone tryby można stosować tylko dla zamówień do wysokości 207 000 euro. W przypadku, gdy mamy wątpliwości co do tego, jaki tryb zamówienia publicznego zastosować w konkretnym postępowaniu, warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w meandrach ustawy Prawo zamówień publicznych.
Jak przebiega przetarg ograniczony?
Przetarg ograniczony zalicza się do najpopularniejszych oraz najprostszych trybów udzielania zamówień publicznych. Jego zastosowanie nie wymaga uzasadnienia oraz istnienia dodatkowych przesłanek. Zamawiający ma prawo do skorzystania z przetargu ograniczonego zawsze, gdy stwierdzi, że ta forma pozyskania zamówienia publicznego jest w danym przypadku najkorzystniejszym rozwiązaniem.
Przetarg ograniczony to złożony tryb postępowania, który dzieli się na dwie podstawowe fazy. Na samym początku wyłaniani są wykonawcy do kolejnego etapu, którzy zostaną poproszeni o przesłanie ofert wykonania danego zamówienia. W drugiej fazie następuje właściwy przetarg. Podstawowa różnica pomiędzy przetargiem ograniczonym a nieograniczonym polega na tym, że w tym pierwszym mogą uczestniczyć wyłącznie wykonawcy wyłonieni przez zamawiającego.
1. Zamieszczenie ogłoszenia o przetargu ograniczonym w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP).
2. Składanie przez wykonawców wniosków o możliwość uczestnictwa w przetargu ograniczonym.
3. Przesłanie przez zamawiającego zaproszeń do składania ofert dla wybranych wykonawców.
Druga faza postępowania przebiega zgodnie z tymi samymi zasadami co przy przetargu nieograniczonym. Wyróżnia się w niej następujące etapy:
1. Składanie przez wykonawców ofert wraz z wniesieniem przez nich wadium.
2. Otwarcie ofert złożonych w ramach przetargu.
3. Dokonanie oceny złożonych ofert przez komisję przetargową.
4. Wybór najkorzystniejszej oferty.
5. Podpisanie umowy z wykonawcą.
Jakie są warunki zastosowania trybu negocjacji z ogłoszeniem?
Negocjacje z ogłoszeniem to tryb, który można stosować wyłącznie w szczególnych okolicznościach. Jego zastosowanie jest możliwe, gdy zachodzi przynajmniej jedna ze wskazanych poniżej okoliczności:
- wcześniej prowadzone postępowanie w trybie przetargu nieograniczonego, przetargu ograniczonego lub dialogu konkurencyjnego zakończyło się odrzuceniem wszystkich ofert, zaś warunki zamówienia nie zostały zmienione,
- gdy charakter dostaw, robót budowlanych lub usług bądź związane z tym ryzyko sprawia, że wcześniejsze dokonanie wyceny jest niemożliwe,
- gdy nie jest możliwe określenie konkretnych cech zamawianych usług w taki sposób, aby możliwe było wybranie najlepszej oferty w ramach trybu przetargu ograniczonego lub nieograniczonego,
- gdy przedmiotem zamówienia są roboty budowlane prowadzone wyłącznie w celach rozwojowych, badawczych lub doświadczalnych, zaś nie w celu zapewnienia zysku bądź pokrycia kosztów przeprowadzonych badań lub rozwoju,
- wartość zamówienia jest mniejsza niż 207 000 euro (dla dostawcy i usług).
Dopuszczalne zmiany umowy w Prawie zamówień publicznych
W artykule 144 ustawy Prawo zamówień publicznych istnieje zapis mówiący o tym, że dokonywanie zamian w umowie zamówienia publicznego jest co do zasady zabronione. Istnieją jednak uzasadnione przypadki, w których zmiana umowy może nastąpić.
Chodzi przede wszystkim o obiektywne czynniki, takie jak wzrost cen materiałów potrzebnych do realizacji zamówienia bądź wzrost kosztów pracowniczych wywołany wzrostem wynagrodzenia minimalnego. Ustawa wskazuje, że zmiany w umowie są dopuszczalne, gdy "zostały przewidziane w ogłoszeniu o zamówieniu lub specyfikacji istotnych warunków zamówienia w postaci jednoznacznych postanowień umownych, które określają ich zakres, w szczególności możliwość zmiany wysokości wynagrodzenia wykonawcy, i charakter oraz warunki wprowadzenia zmian".
- Zamówienia publiczne są umowami odpłatnymi między zamawiającym a wykonawcą, mające na celu wykonanie konkretnych prac lub dostarczenie określonych towarów.
- Wydatki na zamówienia publiczne stanowią aż 19% PKB w całej Unii Europejskiej, a w polskiej gospodarce ich udział w PKB wynosi minimum 10%.
- Zamówienia publiczne mogą być udzielane w kilku różnych trybach, takich jak aukcja, przetarg ograniczony, przetarg nieograniczony, partnerstwo innowacyjne czy negocjacje bez ogłoszenia.
- Dokonanie wyboru trybu zamówienia publicznego zależy od specyfiki zamówienia oraz jego planowanej wartości, a w przypadku wątpliwości warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w ustawie Prawo zamówień publicznych.
