Spis treści
Zobacz także artykuł: Rozdzielność majątkowa - na czym polega, co daje, jakie niesie skutki. Wady i zalety rozdzielności majątkowej w małżeństwie.
Konkubinat – jakie konsekwencje prawne i podatkowe za sobą niesie?
Zgodnie z polskim prawem małżeństwo to sformalizowany związek pomiędzy kobietą i mężczyzną, który pociąga za sobą szereg skutków. Wśród nich można wymienić przede wszystkim wspólność majątkową, możliwość zastosowania ulg podatkowych z tego tytułu (tj. przy rozliczeniu PIT z małżonkiem) i wiele innych. Co jednak w przypadku, gdy para nie zawiązała związku małżeńskiego? Jak kształtuje się wówczas sytuacja prawna? Sprawdźmy to!
Czym jest konkubinat?
Zanim przejdziemy do konkretów, warto dokładnie wyjaśnić, czym w istocie jest konkubinat? Najprościej rzecz ujmując, to nic innego, jak nieformalny związek dwóch osób, na który składa się duchowa, fizyczna oraz ekonomiczna więź pomiędzy partnerami. Mamy więc tutaj do czynienia z relacją niezwykle podobną do związku małżeńskiego, z tą różnicą, że nie jest ona sformalizowane. Konkubinatu nie można mylić m.in. ze związkiem partnerskim, ponieważ są to dwa odrębne pojęcia. O konkubinacie można mówić przede wszystkim wtedy, gdy istnieje wola obu stron do utrzymania takiego związku przez bliżej nieokreślony okres.
Jak konkubinat wpływa na kwestie podatkowe?
Konkubinat a podatki? Wydawać by się mogło, że wspólne gospodarstwo domowe z partnerem pociąga za sobą skutki podatkowe. Tymczasem, z racji tego, że polski prawodawca nie ustanowił instytucji konkubinatu, osoby pozostające w związku tworzą na gruncie prawa podatkowego odrębne podmioty. Nie mają więc oni możliwości złożenia wspólnego zeznania podatkowego, łącznego rozliczenia uzyskanych w pojedynkę dochodów oraz skorzystania z wielu udogodnień, które przysługują wyłącznie małżeństwom. Co więcej, konkubinat nie uprawnia do preferencji podatkowych rodziców, którzy samotnie wychowują dzieci.
Czy w konkubinacie dziedziczenie spadku jest możliwe?
Wiele osób zastanawia się, czy w przypadku konkubinatu możemy mówić o dziedziczeniu majątku po zmarłym partnerze lub partnerce. Chodzi również o wszelkie świadczenia takie jak choćby dziedziczenie emerytury i prawa do renty rodzinnej. Jak się okazuje, nie jest to możliwe na zasadach ogólnych, a więc w trybie dziedziczenia ustawowego. Nie oznacza to jednak, że dziedziczenie po konkubencie nie jest możliwe, ale zachodzi tylko wtedy, gdy zostawił on testament lub otrzyma się tzw. zapis windykacyjny. Należy przy tym zaznaczyć, że jeśli zmarła osoba miała spadkobierców ustawowych, konieczne będzie wypłacenie im zachowku.
Konkubinat, a sprawy urzędowe i sądowe
Konkubinat nie umożliwia żadnej ze stron na reprezentowanie drugiej z mocy prawa w jakichkolwiek sprawach urzędowych. Osoby pozostające w konkubinacie nie otrzymają ponadto informacji medycznych dotyczących partnerki bądź partnera. Tego typu sytuacje mogą zdarzyć się dosłownie na każdej płaszczyźnie. Jednym z wyjątków jeśli chodzi o postępowania przed wymiarem sprawiedliwości, konkubent lub konkubina mogą odmówić zeznawania w sprawie drugiej strony, ponieważ pozostają z nią w bliskich relacjach.
Plusy i minusy pozostania w konkubinacie
Konkubinat ma swoje zalety, jak i wady, które urzeczywistniają się w wielu obszarach. Wiele oczywiście zależy od indywidualnej sytuacji, ale nie ma co kryć, że jednym z największych minusów jest właśnie brak uregulowania prawnego konkubinatu, a co za tym idzie - ograniczenie możliwości dziedziczenia, posiadania wspólnego majątku, obowiązku alimentacyjnego itp. Wśród plusów można z kolei wymienić o wiele mniejszy zakres formalności niż w małżeństwie. W momencie rozstania na przykład, konkubenci nie muszą brać rozwodu ani dokonywać podziału majątku. W przypadku konkubinatu nie ma także obowiązku dzielenia się wydatkami, nie powstają również więzi powinowactwa z rodziną partnera czy partnerki.
W jaki sposób można zalegalizować konkubinat?
Jak zalegalizować konkubinat i czy to w ogóle możliwe? To pytanie pada niezwykle często i warto dokładnie wyjaśnić tę kwestię. Obecnie w polskim prawie nie ma możliwości zalegalizowania tego typu związku. Nie ma więc żadnej instytucji, która rejestrowałaby konkubinaty, choć istnieją kraje w Europie (np. Holandia, Francja czy Szwecja), w których jest to już normą. W wymienionych państwach odbywa się to zazwyczaj na podstawie wspólnego pisemnego oświadczenia obu stron, które jest traktowane jako swoista umowa cywilna. Na ten moment rejestracja związku w Polsce nie miałaby sensu, ponieważ koniec końców i tak fakt ten nie wywarłby skutków prawnych.
W jaki sposób wykazać, że ktoś pozostaje w konkubinacie?
Konkubinat jak udowodnić i czy jest to konieczne? To kolejne z często zadawanych pytań, a odpowiedź wynika nieco z poprzedniego zagadnienia. Konkubinat sam w sobie nie jest konstrukcją prawną, lecz faktyczną. Aby można było mówić o takim związku muszą wystąpić pewne przesłanki. Zaliczamy do nich przede wszystkim odmienność płci partnerów, wspólnotę ekonomiczną pomiędzy nimi, stabilność związku oraz aspekty fizyczne. Wiele tych obszarów pozostaje jednak w sferze czysto umownej, a wszelkie dowody na istnienie konkubinatu są sprawą drugorzędną.