Spis treści
Zwolnienie mogą otrzymać osoby, które zostały ubezpieczone w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Można wziąć je stricte dla siebie, z powodu własnej choroby i niezdolności do pracy, albo w celu opieki nad chorym członkiem rodziny.
Jak długo można być na zwolnieniu lekarskim?
To, ile można być na L4 nie jest ściśle ustalone. Długość zwolnienia lekarskiego jest różna w zależności od przyczyny, przez którą byliśmy zmuszeni je wziąć. Trzeba jednak pamiętać, że pracownikom przysługuje maksymalnie 182 dni. Okres ten może być dłuższy, w zależności od kodów choroby. W przypadku, gdy niezdolność do pracy spowodowana jest gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży. W wymienionych przypadkach pracownik może pobierać świadczenie przez maksymalnie 270 dni. Jeśli zastanawiasz się, ile dni zwolnienie lekarskie może trwać to podpowiadamy, że oprócz powyżej wspomnianych sytuacji, pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę rocznie przysługuje 14 dni na opiekę nad chorym oraz do 60 dni na opiekę nad dzieckiem do 14. roku życia.
W czasie trwania zwolnienia nie wolno podejmować żadnej innej pracy, niezależnie od kodu choroby. Jednostki wypłacające wynagrodzenie chorobowe mają prawo skontrolować stan i działania pracownika. Odpowiednio: w ciągu pierwszych 33 dni może to zrobić nasz pracodawca, od 34. dnia – pracownicy ZUS-u. Taka kontrola dotknąć może każdego chorującego pracownika.
Zwolnienie elektroniczne i konsekwencje zmian w ustawie
Według Ustawy z 9.11.2018 r. Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym wprowadzono zmiany w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w czasie choroby i macierzyństwa. Od tego czasu obowiązkowe jest wystawianie zwolnień elektronicznych, czyli tzw. e-ZAL. Dzięki temu usprawniono procesy informowania pracodawców o zwolnieniach chorobowych pracowników, ale także nadano większe możliwości kontroli dokumentów i zasadności ich wydania. Co to oznacza w praktyce?
Te regulacje znacznie usprawniają weryfikację ewentualnych nadużyć, bo pracodawca i pracownik ZUS mogą wychwycić nieprawidłowości i skontrolować osobę już w pierwszych dniach jej zwolnienia chorobowego, co wcześniej było niemożliwe. Uprzednio dokonywano kontroli osobistych i głównie w przypadku długotrwałych zwolnień.
Zwolnienie lekarskie a wynagrodzenie
Zwykle, gdy pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim, otrzymuje 80% swojej stałej pensji. Wyjątkowymi sytuacjami są zwolnienia, oznakowane kodami choroby, które wskazują na ciążę lub zwolnienie z powodu wypadków w pracy lub w drodze z/do niej. W tych sytuacjach pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia chorobowego.
Pełną wysokość wynagrodzenia chorobowego otrzyma także osoba, która podczas trwania L4, które będzie oznakowane właściwymi symbolami choroby, podda się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów i podda się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.
Warto wiedzieć i pamiętać, że przez pierwsze 33 dni w roku płaci nam pracodawca, a dopiero od 34 dnia – ZUS. Inaczej jest jednak w przypadku osób powyżej 50 lat – wtedy ZUS wypłaca wynagrodzenie chorobowe wcześniej – od 15. dnia. Sytuacja jest wyjątkowa także w przypadku małych firm (do 20 osób zatrudnionych) i własnych działalności gospodarczych – wtedy ZUS płaci już od początku.
E-zwolnienia – kiedy trzeba dostarczyć tradycyjne zwolnienie papierowe?
Odkąd weszły w życie normy stosowania e-zwolnień, nie ma potrzeby przynoszenia do miejsca pracy papierowego zwolnienia od lekarza. Są jednak wyjątki, w których nadal może być to konieczne. Kiedy trzeba poprosić lekarza o wydruk elektronicznego zwolnienia i dostarczyć go bezpośrednio pracodwacy lub wykonać inne czynności regulowane prawem? Poniżej przykłady takich sytuacji:
- jeśli pracodawca nie ma konta na PUE ZUS (pracodawcy zatrudniający do 5 pracowników nie mają obowiązku posiadania go), nie ma wówczas możliwości otrzymać informacji przez system informatyczny;
- jeśli chory jest na zwolnieniu, a w międzyczasie przestał być pracownikiem (np. umowa zawarta na czas określony właśnie wygasła lub zakończył się okres wypowiedzenia) powinien złożyć w ZUS osobny wniosek o wypłatę zasiłku.
Chcesz wiedzieć więcej na temat funkcjonowania e-zwolnień? W poniższym filmiku zawarto najważniejsze informacje:
Zwolnienie lekarskie wstecz
Rzadko mamy pełny wpływ na stan zdrowia i różne wypadki losowe, dlatego zdarzają się sytuację, że nie przewidzieliśmy jak długo zajmie nam dojście do sił by wrócić do pracy. Niedyspozycja oszacowana na kilka dni może okazać się poważną przypadłością wymagającą dłuższego leczenia. Czy jest wtedy możliwe, by wziąć zwolnienie lekarskie z datą wsteczną, tj. wypisać je na datę, która nastąpiła wcześniej, niż dzień, w którym zwolnienie zostało wystawione? Tak, ale muszą być spełnione pewne warunki.
Zwolnienia lekarskie wystawia się zazwyczaj w dniu badania, które potwierdza niezdolność pracownika do pracy. Jeśli zaistnieje sytuacja, że badanie lekarskie i jego wyniki wyraźnie wskazują, że pracownik w danym terminie (poprzedzającym wystawienie zwolnienia) był faktycznie niedysponowany, zwolnienie może być wystawione ze wsteczną datą.
Jedynym wyjątkiem od powyższej zasady jest możliwość wystawienia przez lekarza ze specjalizacją z psychiatrii zwolnienia za okres wcześniejszy niż 3 dni poprzedzające dzień, w którym przeprowadzono badanie. Może się to zadziać w sytuacji stwierdzenia lub podejrzenia zaburzeń psychicznych ograniczających zdolność ubezpieczonego do oceny własnego postępowania.
Kod choroby
Na zwolnieniu lekarskim zaznacza się statystyczny symbol choroby, będący przyczyną zwolnienia. Od 1996 r. w Polsce stosuje się Międzynarodową Statystyczną Klasyfikację Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10. Jednakże kod ten wpisuje się tylko na oryginale, przesyłanym do ZUS i drugiej kopii L4, przechowywanej przez lekarza. Oznacza to, że na dokumencie, który dostaje pracownik i który trafia do pracodawcy, nie ma informacji o tym, na co choruje pracownik.
Czym są kody ZUS? Lekarz wystawiający L4 ma obowiązek określić wysokość wynagrodzenia chorobowego na podstawie okoliczności, które mają wpływ na prawo do uzyskania go przez pracownika. W opisywaniu zaświadczeń stosowany jest system kodów literowych. Do zadań lekarza wystawiającego zwolnienie lekarskie należy wskazanie okoliczności, które mają wpływ na prawo do uzyskania przez chorego zasiłku, a także na jego wysokość. Każdy z kodów choroby, zgodnie z art. 57 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, ma bowiem przypisane określone znaczenie:
Warto wiedzieć, że na pisemny wniosek pracownika lekarz może nie umieścić na zwolnieniu kodu „B” lub „E”. Kody na zwolnieniach przypisane są tylko do bardzo określonych przypadków, więc zdarza się, że lekarz pozostawia to pole puste. Brak kodu nie powoduje utraty prawa do uzyskania zasiłku, ale uwaga – brak wpisu kodu „B” i „D” jest niekorzystny. Kobiety w ciąży dostaną bowiem mniejszy zasiłek, a chorzy na gruźlicę – krótszy okres przydzielania zasiłku (182 dni zamiast 270).
Podsumowując – na co uważać, biorąc zwolnienie lekarskie?
Każdemu zdarza się zachorować i gdy naprawdę źle się czujemy, lepiej pójść do lekarza, niż zostać w pracy – by podjąć leczenie zanim nam się pogorszy, a także nie narażać współpracowników na utratę zdrowia w przypadku chorób wirusowych.
Z poniższego zestawienia dowiesz się, o czym szczególnie warto pamiętać w kontekście zwolnień lekarskich:
- Nie oszukiwać. Jeśli pracodawca lub pracownicy ZUSu dowiedzą się, że zwolnienie lekarskie zostało wystawione bez faktycznej przyczyny, można stracić wypłacony zasiłek, a nawet zostać dyscyplinarnie zwolnionym z pracy. Absolutnie nie można brać zwolnienia lekarskiego by wyjechać na wakacje, zrobić remont w domu itp. W szczególności niezgodne z prawem będzie także dorabianie w innym miejscu. Miejsce pobytu, wskazane na zwolnieniu lekarskim ma być miejscem faktycznego pobytu ubezpieczonego, bez względu na adres zameldowania na pobyt stały czy czasowy. Pracodawca powinien być powiadomiony o miejscu pobytu swojego pracownika w trakcie orzeczonej niezdolności do pracy.
- Wiedzieć o kontrolach. Pracodawca oraz urzędnik ZUS-u w każdej chwili może skontrolować stan swojego pracownika i wywołać go w tym celu telefonicznie bądź mailowo. Nie trzeba chyba wspominać o portalach społecznościowych, na których pracownik może nieopatrznie zamieścić informacje, które mogą zdradzić, że jego choroba jest symulowana. ZUS najczęściej kontroluje zwolnienia lekarskie wystawione z powodu schorzeń narządów ruchu, układu krążenia i oddechowego oraz na tle psychosomatycznym, ale nie jest to zasada.
- Wiedzieć o wyjątkach. Zwolnienie lekarskie przysługuje wyłącznie osobom opłacającym odpowiednie składki ubezpieczeniowe. Są jednak sytuacje, kiedy pracownik może otrzymać świadczenie z ZUSu, nawet gdy tego nie robi. Jest to możliwe, kiedy:
- pracownik zachorował w ciągu (najwyżej) 14 dni od ustania ubezpieczenia (np. rozwiązania umowy o pracę) i jego niedyspozycja trwała (co najmniej) 30 dni;
- pracownik zachorował na chorobę zakaźną w ciągu (najwyżej) 3 miesięcy od daty ustania ubezpieczenia (np. rozwiązania umowy o pracę) i chorował przez (co najmniej) 30 dni.
Zwolnienie lekarskie zawsze powinno być wykorzystywane w uzasadnionych przypadkach. Nie należy symulować czy przeciągać go, kiedy jest się w pełni sprawnym do wykonywania obowiązków służbowych, zwłaszcza, że obecnie e-zwolnienie może być szybko sprawdzone zarówno przez pracodawcę, jak i przez ZUS. To, ile można być na zwolnieniu lekarskim jest uzależnione od decyzji lekarza, dlatego warto być wobec niego szczerym.
