Nie każdy rodzic może liczyć na pomoc własnych rodziców, czyli dziadków dziecka. Ci, którzy nie mogą pozwolić sobie również na opłacenie opiekunki od pierwszych miesięcy życia dziecka, z całą pewnością docenią możliwość skorzystania z wielu rodzajów dni wolnych związanych właśnie z macierzyństwem. Z myślą o rodzicach spełniających się zawodowo, ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie do Kodeksu pracy szeregu urlopów. Jednym z nich jest urlop wychowawczy.
Wniosek o urlop wychowawczy
Urlop wychowawczy przysługuje każdemu pracownikowi, który podpisał ważną umowę o pracę i przepracował w danym miejscu pracy co najmniej sześć miesięcy. Żeby otrzymać urlop wychowawczy, należy najpierw złożyć pracodawcy specjalny wniosek. Taki urlop może maksymalnie trwać 36 miesięcy, a uzyskać go można najpóźniej do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko osiągnęło wiek lat 6. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy dziecko ma orzeczoną niepełnosprawność i wymaga opieki. Wtedy ten okres wydłuża się do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 18 lat. Nie musi być on wykorzystany od razu w całości. Urlop wychowawczy nie musi być udzielony od razu w całości, pracownik może rozdzielić przydzielony czas 36 miesięcy na 5 części, które reguluje się poprzez składanie kolejnych wniosków.
Urlop wychowawczy ma charakter inicjatywy pracowniczej, ponieważ wydawany jest na prośbę pracownika. Aby go otrzymać, wniosek należy złożyć minimum 21 dni przed zaplanowaną datą jego rozpoczęcia. Powinien zawierać podstawowe informacje, takie jak: imię i nazwisko pracownika oraz jego dziecka, daty określające okres, na który ma przypadać urlop, daty określające poprzednie części urlopu wychowawczego (jeśli występowały) oraz liczbę wykorzystanych części urlopu.
Pracownik powinien także dołączyć oświadczenie drugiego rodzica dotyczące braku zamiaru korzystania z urlopu w okresie określonym we wniosku. Takie oświadczenie nie jest jedna zawsze konieczne. Nie ma potrzeby jego sporządzania, w przypadku gdy drugi rodzic nie ma władzy rodzicielskiej lub została ona ograniczona lub istnieją wiarygodne przeszkody, które uniemożliwiają sporządzenie i dołączenie takiego dokumentu.
Urlop wychowawczy a urlop wypoczynkowy
Pracownikom przysługuje prawo do płatnego odpoczynku od pracy. Jest to podstawowe, niezbywalne prawo pracownicze. Czasem zdarza się tak, że po urlopie wychowawczym pracownik może potrzebować urlopu wypoczynkowego. Co wtedy? To, czy można uzyskać i jak długi urlop wypoczynkowy zależy od okresu nieobecności w pracy, związanym z urlopem wychowawczym – a dokładniej od tego, czy przypadał na czas przed nabyciem przez pracownika prawa do urlopu, czy już po.
Jeśli pracownik przebywał na urlopie wychowawczym przez co najmniej miesiąc, długość urlopu wypoczynkowego ustala się proporcjonalnie. Proporcje te określa się na dwa sposoby: do okresu pozostałego do końca roku kalendarzowego, jeśli pracownik jest zatrudniony na czas nie krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego, lub do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym, jeśli pracownik jest zatrudniony na czas krótszy niż do końca roku. Wymiar urlopu wypoczynkowego zostaje skrócony, gdy nieobecność w pracy z tych przyczyn trwa co najmniej miesiąc. Obniżenie następuje wraz z upływem każdego kolejnego pełnego miesiąca kalendarzowego. Wtedy wymiar urlopu zostaje zmniejszony odpowiednio o 1/12.
Jeżeli okres nieobecności pracownika przypada po nabyciu prawa do urlopu kolejnego za dany rok, a pracownik po zakończeniu urlopu wraca do pracy w tym samym roku kalendarzowym, wówczas ustalenie wymiaru urlopu polega na obniżeniu go o okres nieobecności. Nie robi się tego w przypadku, gdy dany okres nieobecności był okresem wychowawczym.
Pracownik, który rozpoczął ten urlop po nabyciu prawa do urlopu wypoczynkowego za dany rok i wrócił do pracy w tym samym roku kalendarzowym, nie traci nic na urlopie wypoczynkowym – nie zostanie on skrócony. Jeśli jednak wróci z urlopu wychowawczego dopiero w następnym roku kalendarzowym, długość urlopu wypoczynkowego za ten rok zostanie ustalona proporcjonalnie do długości okresu zatrudnienia, który pozostał do końca danego roku.
Urlop rodzicielski
Urlop rodzicielski został stworzony specjalnie dla osób, które chcą założyć lub powiększyć rodzinę. Przysługuje on obojgu rodzicom, niezależnie od płci. Można z niego skorzystać bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, w wymiarze 32 lub 34 tygodni. Długość urlopy rodzicielskiego zależy od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Jeśli z urlopu chcą skorzystać oboje z rodziców, wtedy łączny czas trwania ich urlopu nie może przekroczyć ustalonego okresu. Mogą z niego skorzystać jedynie w tym samym czasie.
Rodzice mogą podzielić czas przeznaczony na urlop rodzicielski na maksymalnie 4 części, z przykazem, by pierwsza z nich przypadała bezpośrednio po okresie urlopu macierzyńskiego. Cały przeznaczony czas należy wykorzystać do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 6 lat. 16 tygodni urlopu można wykorzystać dodatkowo w dogodnym dla rodziców czasie, który nie musi koniecznie przypadać bezpośrednio po poprzedniej części urlopu. W sytuacji śmierci matki lub jej przedłużonego pobytu w szpitalu, urlop rodzicielski może być wykorzystany przez ojca dziecka bądź innego członka rodziny.
W okresie korzystania z urlopu rodzicielskiego, pracownik otrzymuje pieniądze, tj. zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku, jeśli dopilnował terminów i złożył wniosek o udzielenie urlopu na maksimum 21 dni po porodzie. Jeśli nie złożył go w terminie, dostanie zasiłek w wysokości 100% za 6 tygodni urlopu rodzicielskiego, a za jego pozostałą część – jednie 60%. Warto o tym pamiętać!
Kto ma prawo do urlopu wychowawczego?
Nie każdy pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego. Którzy pracownicy mogą zatem liczyć, że będą mogli skorzystać z urlopu wychowawczego wówczas, gdy zostaną rodzicami? Okazuje się, że uprawnieni do skorzystania z tego urlopu są wszyscy pracownicy, którzy są zatrudnieni co najmniej 6 miesięcy i chcą sprawować osobistą opiekę na swoim dzieckiem.
Do wspomnianego okresu 6 miesięcy wlicza się nie tylko aktualny okres zatrudnienia, lecz także poprzednie. Mowa oczywiście wyłącznie o miesiącach, w których pracownik był zatrudniony na podstawie umowy o pracę – umowy cywilnoprawne (np. umowa o dzieło) nie są uwzględniane w okresie, od którego zależy możliwość skorzystania przez pracownika z urlopu wychowawczego.
Ile czasu spędzisz z dzieckiem?
Zdecydowana większość rodziców odczuwa potrzebę przebywania ze swoim dzieckiem i budowania więzi czy uczenia go pierwszych słów. Urlop wychowawczy pozwala na przedłużenie długości okresu, przez jaki pracownik będzie mógł osobiście sprawować opiekę nad swoim dzieckiem. W związku z tym wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy. Od tej ogólnej zasady zostały jednak przewidziane wyjątki.
Urlop wychowawczy jest przyznawany pracownikowi na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 5. roku życia. Z drugiej strony, na dłuższy urlop wychowawczy mogą liczyć ci pracownicy, którzy muszą sprawować osobistą opiekę nad dzieckiem z uwagi na jego stan zdrowia. Jeżeli stan zdrowia dziecka został potwierdzony orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, pracownik może skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze 36 miesięcy, ale – zamiast przebywać na nim do ukończenia przez dziecko 5. roku życia – może go wykorzystać do momentu ukończenia przez dziecko 18. roku życia.
Skorzysta każdy z rodziców
Istotną informacją dla zainteresowanych jest to, że z urlopu wychowawczego może skorzystać każdy pracownik będący rodzicem. Zgodnie z art. 186 § 4 Kodeksu pracy każdemu z pracujących rodziców przysługuje „wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego”. Co więcej, np. matka nie może zrzec się z prawa do swojej części urlopu wychowawczego na rzecz ojca dziecka.
Powyższe rozwiązania pozwalają każdemu z rodziców na pobyt z dzieckiem i sprawowanie nad nim osobistej opieki.
Warto też pamiętać, że zainteresowani rodzice wychowujący potomka, mogą zdecydować się na jednoczesne korzystanie z urlopu wychowawczego, ale przez okres nieprzekraczający 4 miesięcy. Rozwiązanie to pozwala im zatem na łączne sprawowanie opieki nad potomkiem.
Urlop wychowawczy jest dobrą okazją na spędzenie czasu ze swoim dzieckiem. To, by poświecić dziecku jak najwięcej uwagi w pierwszych latach jego życia jest niezwykle kluczowe dla jego zdrowego rozwoju. Warto więc przemyśleć rozsądne wykorzystanie urlopu wychowawczego.
To może Cię również zainteresować
