Umowa zlecenie – co warto o niej wiedzieć?

Pracę zarobkową można wykonywać nie tylko na podstawie stosunku pracy, ale także umów cywilnoprawnych, takich jak umowa o dzieło i umowa zlecenie. Choć te pozbawiają wykonawcę przywilejów pracowniczych przysługujących zatrudnionym na etacie, mają swoje plusy i znajdują szerokie zastosowanie, a w niektórych sytuacjach są wygodną i odpowiednią formą zatrudnienia zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy (np. prace dorywcze).

Czym jest umowa zlecenie?

Umowa zlecenia to, najprościej mówiąc, umowa starannego działania. Jej cechą charakterystyczną jest to, że zleceniobiorca musi wykazać się starannością podczas wykonywania zadań. To duża różnica, zarówno w stosunku do umowy o pracę, jak i umowy o dzieło. Warto też pamiętać, że – w odróżnieniu od umowy o pracę – została ona uregulowana przez ustawodawcę w Kodeksie cywilnym.

Różnice między umową zlecenia a umową o pracę są bardzo wyraźne. Wystarczy wskazać, że o ile pracownik na etacie wykonuje pracę, będąc podporządkowanym pracodawcy (lub np. kierownikowi działu), o tyle zleceniodawca ma prawo samodzielnie decydować o swoim miejscu i czasie pracy. Inną różnicą jest odpowiedzialność za szkodę. Pracownik zatrudniony w oparciu o umowę o pracę odpowiada tylko wówczas, gdy wyrządził pracodawcy szkodę umyślnie, zaś zleceniobiorca – z uwagi na fakt, że powinien wykonać zlecenie starannie – zawsze może odpowiadać za skutki swojej niedbałości.

Umowa zlecenia a Kodeks cywilny

Jak wspomniano, umowa zlecenia jest jedną z umów cywilnoprawnych i dlatego została uregulowana w Kodeksie cywilnym. Co ciekawe, z punktu widzenia stron podpisujących umowę zlecenie ważne jest również to, że jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie.

Wynagrodzenie wynikające z podpisanej umowy zlecenia przysługuje zleceniobiorcy zawsze wtedy, gdy działa on starannie. W praktyce oznacza to, że nie liczy się efekt działania osoby przyjmującej zlecenie, ale samo staranne działanie. To duża różnica w zestawieniu z umową o dzieło.

Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. (z art. 734 § 1 Kodeksu cywilnego)

Wypowiedzenie umowy zlecenie

Umowa zlecenie może zostać zakończona na dwa sposoby. W pierwszym przypadku zostaje ona uznana za zakończoną wówczas, gdy wykonany zostaje przedmiot umowy. Drugim przypadkiem jest rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem jednej ze stron. Warto też pamiętać, że zgodnie z przepisami, zleceniodawca może wypowiedzieć umowę zlecenie w każdym czasie, nawet zaraz po rozpoczęciu prac. W takim przypadku przy zleceniu nieodpłatnym konieczne jest jednak zwrócenie osobie wykonującej zlecenie wszystkich nakładów, jakie poczyniła ona, by starannie wykonać zlecenie.

Inaczej sytuacja wygląda, gdy zleceniobiorca wykonuje zlecenie odpłatnie. W takim przypadku zleceniodawca będzie zobowiązany uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającego wykonanym przez niego dotychczas czynnościom. Taki zapis w Kodeksie cywilnym chroni zleceniobiorcę – nawet jeżeli zleceniodawca wycofa się z wykonania zlecenia, osoba przyjmująca zlecenie nie będzie stratna.

Czy zleceniobiorca może wypowiedzieć umowę zlecenie?

Nie tylko zleceniodawca może wypowiedzieć zawartą umowę. Takie prawo przysługuje również zleceniobiorcy. Warto jednak wiedzieć, że gdy wypowiedzenie umowy zlecenia nastąpiło bez ważnego powodu, to zleceniodawca jest odpowiedzialny za powstałą szkodę. Przeciwnie jest w sytuacji, gdy miał on ważny powód, by zrezygnować, np. zmiana miejsca zamieszkania, choroba, czy niemożliwe do zrealizowania wymogi kontrahenta.

Jak w praktyce należy rozumieć ważny powód? Z całą pewnością jest to pojęcie nieostre, ale zastosowanie takiego rozwiązania przez ustawodawcę uniemożliwiło zawężenie powodów do stałej listy. W przypadku wątpliwości, zleceniodawca może założyć sprawę w sądzie – wówczas o odpowiedzialności zleceniobiorcy będzie orzekał sąd.

Praca na umowę zlecenie dodatkowe informacje

Jedną z kwestii budzących najwięcej wątpliwości jest umowa zlecenie a ubezpieczenie. Jest to zagadnienie dość skomplikowane, ponieważ to, jakie składki od umowy zlecenia muszą być odprowadzane, zależy od kilku czynników. Standardowo umowa ta wymaga płacenia składki na ubezpieczenie emerytalne, ubezpieczenie rentowe oraz ubezpieczenie wypadkowe – jego stawka zależy od stopnia ryzyka wykonywanych obowiązków. Dobrowolnie płacone może być natomiast ubezpieczenie chorobowe. Inaczej wygląda to:

• w przypadku, gdy zlecenie wykonuje osoba zatrudniona u tego samego pracodawcy na umowie o pracę, opłacane są wszystkie wymienione składki obowiązkowe oraz składka na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
• gdy wykonuje zlecenie osoba zatrudniona na etacie w innej firmie, to od umowy zlecenia ma opłacaną składkę na ubezpieczenie zdrowotne, a składki ubezpieczenie emerytalne i rentowe są dobrowolne, podobnie jak ubezpieczenie wypadkowe.
• jeśli chodzi o młode osoby kształcące się, studenci i uczniowie są zwolnieni z opłacania składek, więc zleceniodawca nie musi ich odprowadzać na umowie zlecenie.

Wiele osób zastanawia się, jak wygląda kwestia przerwy w pracy na umowie zlecenie. Umowa ta podlega przepisom Kodeksu cywilnego. Nie ma w nim regulacji, dotyczących wymiaru pracy, w jakim powinny być wykonywane czynności zawarte w mowie. Co więcej, w przepisach nie ma też nic na temat przerwy w pracy. Prawo dopuszcza tzw. swobodę umów, ale należy pamiętać, że określony w umowie stosunek prawny nie może sprzeciwiać się swojej naturze, ani zasadom współżycia społecznego. Pracodawca jest więc zobowiązany do wyrażenia zgody na przerwę w pracy, jeśli jej brak stanowiłby zagrożenie dla bezpieczeństwa i higieny pracy. Jednak kwestia tego, czy za przerwę będzie przysługiwać wynagrodzenie, zależy wyłącznie do zawartej umowy.