Czym jest układ zbiorowy pracy?

Układ zbiorowy pracy nie zawsze funkcjonuje w zakładzie pracy. Dużo zależy tu od porozumienia się pracodawcy ze związkami zawodowymi, które działają w firmie. Warto jednak zauważyć, że ustalenie takiego jest równoznaczne z tym, że rozszerzone zostają uprawnienia pracowników z tytułu nawiązanego stosunku pracy i to w porównaniu z ogólnie obowiązującymi przepisami prawa pracy. Informacje dotyczące zarówno zawierania, rejestracji czy też rozwiązywania układów zbiorowych pracy można znaleźć w Kodeksie pracy. Ogólną zasadą jest jednak to, że żaden zapis, który znajdzie się w układzie nie może być dla pracowników mniej korzystny niż przepisy prawa pracy. Co warto wiedzieć o układzie zbiorowym pracy?

Zawarcie układu

Przy omawianiu zagadnienia układu zbiorowego pracy pojawia się pytanie o to, w jaki sposób może on zostać zawarty. Otóż, zgodnie z przepisami, powinien on zostać wypracowany w trakcie rokowań pracodawcy z organizacjami związkowymi. Jeszcze przed tym, gdy strony rozpoczną negocjacje, podmiot zatrudniający pracowników jest zobowiązany udzielić przedstawicielom związków zawodowych prowadzących rokowania szczegółowych informacji o swojej sytuacji ekonomicznej (obowiązek ten obejmuje głównie informacje objęte sprawozdawczością Głównego Urzędu Statystycznego). Jednocześnie ? co istotne ? osoby, które będą miały dostęp do tych danych są zobowiązane do zachowania tajemnicy ? uznaje się, że te informacje stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Wypracowany układ zbiorowy pracy może zostać zawarty zarówno na czas określony, jak i na czas nieokreślony ? tu decydują zainteresowane strony. W przypadku pierwszej, istnieje możliwość przedłużenia układu o kolejny okres.

Rejestracja jest ważna

Zanim układ zbiorowy pracy zacznie obowiązywać, niezbędne jest jego zarejestrowanie. W jaki sposób tego dokonać? Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, rejestracji dokonuje minister właściwy do spraw pracy dla układów ponadzakładowych i jednocześnie właściwy okręgowy inspektor pracy dla układów zakładowych. Warto przy tym pamiętać o konieczności sprawdzenia jego zapisów z przepisami prawa pracy ? w sytuacji sprzeczności, niezbędne będzie dokonanie odpowiednich korekt.

Układ zbiorowy pracy powinien wejść w życie w terminie, który został w nim określony. Jednocześnie należy pamiętać, że od tej zasady może nastąpić odstępstwo ? układ zaczyna obowiązywać nie wcześniej niż z dniem zarejestrowania. Jeżeli konieczne jest wprowadzenie zmian, to modyfikacji dokonuje się w drodze tzw. protokołów dodatkowych (te stają się integralną częścią układu).

Układ kontra umowy

Jeżeli w zakładzie pracy wprowadzony zostaje układ zbiorowy pracy, to jego postanowienia są z całą pewnością dla pracowników korzystniejsze niż zapisy poczynione w umowach. Z tego też względu moment, w którym układ zaczyna obowiązywać jest również chwilą, w której niezbędne jest zmodyfikowanie treści zawartych stosunków pracy. Zmiana następuje przy tym z mocy samego prawa (nie jest konieczne fizyczne zmienianie zapisów, które znalazły się w umowie o pracę) ? pracowników zaczynają obowiązywać korzystniejsze zapisy.

Może zdarzyć się tak, że w układzie zbiorowym pracy znajdą się również zapisy, które będą mniej korzystne dla pracowników (jest to dopuszczalne, gdyż w umowach zawartych z pracownikami mogły znaleźć się punkty przyznające dodatkowe uprawnienia lub świadczenia). W takiej sytuacji konieczne jest wypowiedzenie pracownikom dotychczasowych umów o pracę czy funkcjonujących w zakładzie pracy regulaminów.